Διαβάζοντας τις προάλλες αυτή την είδηση, περί βρυκολάκων που τρομοκρατούν ένα σέρβικο χωριό (και υπάρχει και εδώ, όπου και μια παρόμοια -ή ακόμα πιο παράξενη!- είδηση στα σχόλια) θυμήθηκα κάτι παλιές μου σημειώσεις από ένα ανώνυμο οθωμανικό χρονικό των αρχών του 18ου αιώνα (Abdülkadir Özcan επιμ., Anonim osmanlı tarihi (1099-1116 / 1688-1704), Άγκυρα 2000). Η υπόθεση (ή μάλλον, οι δύο υποθέσεις) διαδραματίζεται το 1701 στη Θράκη. Μεταφράζω, κάπως πρόχειρα:
ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΚΑΔΗ ΤΗΣ ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΓΕΙΑΣ
Οι κάτοικοι του χωριού Μαράσια στην Αδριανούπολη δήλωσαν στο ιεροδικείο: «Στο νεκροταφείο του χωριού μας, στον τάφο του θανόντος Μπιγικλή Αλή, εμφανίστηκαν σημεία κακών πνευμάτων, και ως εκ τούτου οι κάτοικοι έχουν κυριευθεί από φόβο και δέος». Πράγματι, όταν στο βιλαέτι της Ρούμιλης εμφανίζονται τέτοιου είδους σημάδια στον τάφο κάποιου απίστου, τού καρφώνουν στο στήθος ένα παλούκι. Αν δεν υπάρξει αποτέλεσμα, ανοίγουν τον τάφο· αν δουν ότι ο νεκρός δεν έχει την εμφάνιση πεθαμένου, αλλά αντίθετα το χρώμα του δέρματός του έχει κοκκινίσει, του κόβουν το κεφάλι και το βάζουν δίπλα στα πόδια του πτώματος. Αν και πάλι δεν υπάρξει αποτέλεσμα, βγάζουν το πτώμα από τον τάφο και το καίνε. Έτσι έχει γνωμοδοτήσει με φετβά ο μακαριστός σεϊχουλισλάμης Εμπουσουούντ Εφέντης, όσον αφορά τους άπιστους. Ωστόσο, εγώ κοίταξα τα αραβικά νομικά βιβλία και δεν βρήκα κάτι τέτοιο.
ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ ΔΙΑΤΑΓΗΣ
Ενάρετε εφέντη, καδή της Αδριανούπολης! Προκειμένου να σταματήσουν οι φαντασιώσεις των κατοίκων του χωριού, ας βρεθεί από το ιεροδικείο κάποιος ναΐπης, έμπειρος και γνώστης των πραγμάτων, και ας πάει επί τόπου μαζί με κάποιον τσαούση. Ας ρωτήσει ξανά, και αν όντως είναι φανερά τα σημεία κακών πνευμάτων, ας ανοίξει τον τάφο. Αν πράγματι το χρώμα και η θέση του πτώματος έχει αλλάξει, γνωστοποιείστε το.
ΑΛΛΗ ΔΙΑΤΑΓΗ
Προς τον σούμπαση της Αδριανούπολης: Οι κάτοικοι της συνοικίας Χατζή Σαράφ της Αδριανούπολης ήρθαν στο ιεροδικείο και δήλωσαν: «Στο νεκροταφείο της εν λόγω συνοικίας, στον τάφο της μουσουλμάνας Τζενέτ που πέθανε πριν από τρεις μήνες, εμφανίστηκαν σημάδια μαγείας. Όλοι μας έχουμε κυριευθεί από φόβο». Το ιεροδικείο όρισε ένα ναΐπη, ο οποίος πήγε επί τόπου· τέσσερις γυναίκες εξέτασαν τα μέλη της εν λόγω νεκρής και αποφάνθηκαν ότι πράγματι το πτώμα δεν έχει λιώσει, ότι το χρώμα του έχει αλλάξει προς το κόκκινο, και ότι αυτά είναι σημάδια μαγείας. Να φροντίσετε ώστε να ανοιχθεί ο εν λόγω τάφος και να πράξετε ό,τι συνηθίζεται ώστε να σταματήσει ο τρόμος και οι φαντασιώσεις των κατοίκων.
Το σύνηθες γλωσσάρι: Η επαρχία (βιλαέτι) της Ρούμιλης (Rum-ili) περιλαμβάνει μέρος των Βαλκανίων, γι αυτό και δεν γράφω Ρούμελη. Σεϊχουλισλάμης είναι ο ανώτατος μουφτής, εκείνος δηλαδή που εκδίδει γνωμοδοτήσεις (φετβάδες) σχετικά με την ερμηνεία του ισλαμικού ιερού νόμου. Ο Εμπουσουούντ Εφέντης, στα μέσα του 16ου αιώνα, ήταν ίσως ο σημαντικότερος Οθωμανός σεϊχουλισλάμης, που διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό το οθωμανικό δίκαιο για ένα-ενάμισυ αιώνα. Καδής είναι ο ιεροδίκης, και ναΐπης ο αναπληρωτής του· τσαούσης, εδώ, είναι κάποιος στρατιωτικός κατώτερος αξιωματούχος εντεταλμένος στο ιεροδικείο. Σούμπασης (εδώ) είναι ο επικεφαλής της αστυνομίας, ας πούμε. Ίσως αξίζει να σημειώσω ότι το όνομα της βρυκολακίνας, Τζενέτ, σημαίνει «παράδεισος»…
Αν, θυμάμαι καλά από παλιά διαβάσματα, σ’ ένα νησί του Αιγαίου επί οθωμανικής κυριαρχίας, εκτυλίχθηκε η πιο γουστόζικη ιστορία με βρυκόλακες που έχω διαβάσει: Για πολλές ημέρες κυκλοφορούσε η φήμη ότι βουρκόλακες έβγαιναν τη νύχτα στο νεκροταφείο του χωριού κι έκαναν ακατανόμαστα όργια. Οι χωριανοί κλειδαμπάρωναν τα σπίτια τους από τον φόβο των σατανικών όντων, μέχρι που αποδείχτηκε πως τη φήμη την είχε διασπείρει ένα παράνομο ζευγάρι που ήθελε απλώς να χαρεί τον νυχτερινό έρωτά του μακριά από αδιάκριτα βλέμματα.
Καλησπέρα
Είχα διαβάσει πριν από αρκετά χρόνια- ψάχνοντας στοιχεία για την Αμοργό- στο «Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα» του Κυριάκου Σιμόπουλου, στην αφήγηση ενός περιηγητή του 17ου για ένα μπαλωματή που είχε πεθάνει και τις νύχτες επισκεπτόταν το σπίτι του και μπάλωνε τα παπούτσια των παιδιών του. Δυστυχώς είχα δανειστεί τον τόμο και δεν τον έχω ώστε να βρω το απόσπασμα. Κι αν δεν κάνω λάθος υπήρχε ανάλογη ιστορία και για την Σαντορίνη.
Κάπου έχω πετύχει ένα άρθρο με μαζεμένες τις ιστορίες περί βρυκολάκων (ή μάλλον, βουρκολάκων) στις Κυκλάδες, δεν μπορώ όμως να το βρω τώρα. Πάντως οι Κυκλαδίτες ξέθαβαν το πτώμα και το έριχναν στον ασβέστη. Εμένα στις οθωμανικές αυτές περιπτώσεις μου έκανε εντύπωση το παλούκι, που φέρνει στο μυαλό Νοσφεράτου και Μπέλα Λουγκόζι.
Πολύ καλό! Και, όντως, το παλούκι θυμίζει κινηματογραφικό θρίλερ. Δεν ήξερα καν για ιστορίες με βρυκόλακες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, κι όσο για το παλούκι, νόμιζα πως ήταν επινόηση του Χόλιγουντ!
Τελικά, ο βρυκόλακας πρέπει να είναι βαλκανικό προϊόν. Υπάρχουν φυσικά σε όλον τον κόσμο λαϊκές δοξασίες για νεκρούς που επιστρέφουν, όμως η σύγχρονη εκδοχή του μύθου κατάγεται από τη χερσόνησο του Αίμου. Μάλλον.
Και αντίστοιχα, υποθέτω ότι το σύγχρονο φάντασμα πρέπει να είναι βρετανικό προϊόν. Είχα σημειώσει κάποιες σχετικές σκέψεις παλιότερα στο ημερολόγιό μου, ίσως καταφέρω να τις βρω.
Ηλία, εύλογο φαίνεται αυτό με το φάντασμα. Στην ανατολή (συμπεριλαμβανομένης της Κίνας) όταν εμφανίζεται ο νεκρός έχει τα χαρακτηριστικά ζωντανού. Ωστόσο, θυμάμαι κάτι περιγραφές του Κίπλινγκ για ινδικά φαντάσματα που θυμίζουν πολύ τα αγγλικά, δεν ξέρω όμως κατά πόσο αντιστοιχούν σε πραγματικές τοπικές παραδόσεις.
χμμμ, αλλαζω μπλογκ ΤΩΡΑ.
δεν μπορω τα αιματα και τους βρυκολακες. και μη μου βαζετε ιδεες με τις κυκλαδες
να σχολιασω ομως κατι για τον ασβεστη γιατι μου φανηκε αστειο. τα φρουτα ριχνουν σε ασβεστη για να γινει πιο «τραγανο» το γλυκο κουταλιου)
Αυτή τη φορά τουλάχιστον δεν έβαλα παραπλανητικό τίτλο, ήξερες τι θα διαβάσεις! 🙂
ο βρυκόλακας ήταν εδώ:
http://www.amnizia.com/gallery/main.php?g2_view=core.ShowItem&g2_itemId=16604
και για πιο μεγάλη ακρίβεια εδώ:
http://www.guidemap.gr/modules/addresses/visit.php?cid=83&lid=286#
όσο για την κολασμένη Τζενέτ, ποιος ξέρει τι αμαρτωλές απολαύσεις θα γεύτηκε στα Μαράσια της Ρόδου…
Το πιο διάσημο φάντασμα της λαϊκής παράδοσης είναι ο Κωσταντής στην παραλογή του νεκρού αδερφού.
Η λέξη βρικόλακας είναι βουλγάρικη αλλά ο βρικόλακας σηκώνεται απ’ το μνήμα για να μας πιει το αίμα, κάτι που δε συμβαίνει με τα φαντάσματα.
Το πρόβλημα με τη δική μου πηγή, Μαρία, είναι ότι δεν αναφέρει ποια ήταν τα «σημάδια κακών πνευμάτων» (ervâh [πληθ. του ruh, «πνεύμα, ψυχή»]-i habise). Η λέξη που χρησιμοποιεί ο χρονικογράφος είναι cadu, «μαγεία». Το περσικό λεξικό μου την έχει ινδικής καταγωγής. Και μια και ανέφερα τον Κίπλινγκ προηγουμένως, αντιγράφω από τη μετάφραση του Κοσμά Πολίτη: «…να διαπιστώσω πως ήταν αγνό τζαντού, λευκή μαγεία, σε αντίθεση από το ακάθαρτο τζαντού, που σκοτώνει ανθρώπους» («Στο σπίτι του Σουντχού», κυκλοφορεί στη συλλογή «Το ωραιότερο διήγημα του κόσμου»).
Και δεν θα αντισταθώ να αντιγράψω κάτι ακόμα από το ίδιο διήγημα:
«Είπα πως η κυβέρνηση κάθε άλλο παρά απαγόρευε τη μαγεία, απεναντίας την εκτιμούσε πολύ. Ακόμα και οι μεγαλύτεροι λειτουργοί του κράτους κατάφευγαν σ’αυτή. (Αν ο προϋπολογισμός δεν είναι μαγεία, δεν ξέρω τι άλλο μπορεί να ‘ναι.)» 🙂
Το τραγούδι του Νεκρού Αδελφού – από τις ωραιότερες παραλογές – συναντάται σε όλη την Ελλάδα- Θράκη Κρήτη, Μάνη- αλλά και στους βαλκάνιους γείτονές μας-με τη μορφή τραγουδιού και του παραμυθιού- και στην Κεντρική Ευρώπη. Κατά τον Ν. Πολίτη έχει τις ρίζες του στην μυθολογική ιδέα της επιστροφής από τον Κάτω κόσμο.
Ο Κωνσταντής πάντως αφού εκπληρώσει την υπόσχεση που είχε δώσει ζωντανός στη μάνα του, επιστρέφει στον Άδη.
Κοίτα μια σύμπτωση! Χτες έπεσα πάνω σ΄ένα μπλογκ με το ίδιο θεμα. Επειδή μάλιστα το κείμενο ήταν μεγάλο δεν το διάβασα αλλά το αποθήκευσα να το τυπώσω να το διαβάσω στο…κρεβάτι πριν κοιμηθώ!!!
ιδού
Έριξα μια ματιά στο λινκ που άφησε ο αλέξανδρος ανδρουλάκης και έχει απόσπασματα απο τον Σιμόπουλο- ανάμεσά τους κι αυτό που ανέφερα για την Αμοργό που ήταν τελικά στην Σαντορίνη.
το αντιγράφω: «Αλλά εκείνο που αναστάτωσε περισσότερο την Σαντορίνη ήταν η προσήλωση ενός βρυκόλακα στη χήρα του. Λεγόταν Αλέξανδρος, ήταν παπουτσής και κατοικούσε στον Πύργο. Ύστερα από το θάνατό του παρουσιάστηκε στη γυναίκα του, όπως ακριβώς ήταν και στη ζωή. Ερχόταν στο σπίτι και δούλευε, μερεμέτιζε τα παπούτσια των παιδιών,
έβγαζε νερό από τη στέρνα. Και πολλές φόρες τον έβλεπαν να κόβει ξύλα για τη φαμίλια του. »
να προσθέσω κι ένα ακόμα;
» Έμαθα από ένα αξιόπιστο πρόσωπο πως στην Αμοργό, αυτοί οι βρυκόλακες έχουν τόσο αποχαλινωθεί που δεν τρέχουν μονάχα εδώ κι εκεί τις νύχτες, αλλά παρουσιάζονται και μέρα μεσημέρι, πολλές φορές πέντε μαζί στα χωράφια και μαζεύουν φάβα. » !!!
Μπράβο Αλέξανδρε, κάλυψες πολλά σχόλια όπως θα είδες.
Τσαλαπετεινέ, ωραίο αυτό με τη φάβα!
Για αυτό και δεν κρατήθηκα και το πρόσθεσα (και γιατί μ` αρέσει η φάβα).
Αυτό με τη φάβα πρέπει να το στείλουμε σε κανένα σεναριογράφο του Χόλιγουντ
Όχι τίποτ’ άλλο , θα λέει πως έκανε και … ιστορική ταινία!
Τη φάβα μάλλον τη μάζευαν για να την πάρουν στο λάκκο τους.
Ο βρικόλακας που μας πίνει το αίμα δεν ξέρω κατά πόσο ήταν διαδεδομένος πριν το Δράκουλα του Μπραμ Στόκερ και τις κινηματογραφικές του μεταφορές.
Αμοργό ήμουν την προπερασμένη βδομάδα. Βρικόλακες δεν είδα, φχαριστήθηκα όμως φάβα στη Λαγκάδα.
Ηλεφούφουτε, αναρωτιέμαι κι εγώ. Απ’ την άλλη, το αίμα σαν τροφή των νεκρών είναι μάλλον παράδοση με πανάρχαιες ρίζες, βλ. πχ τη Νέκυια στην Όδύσσεια. Εγώ, μέχρι να βρω αυτό το κειμενάκι, νόμιζα ότι το παλούκι ήταν επινόηση του Στόκερ.
Χαχαχα! Πολύ καλό ποστ Δύτη! Έχω στείλει ήδη την ιστορία με τους βρικόλακες στη Σερβία σε διάφορους φίλους. Αυτό με τις δίκες βρικολάκων στο τέλος δεν υπάρχει! Αντιγράφω:
«Στο δικαστήριο της πόλης Νις, στο παρελθόν εκδικάστηκαν υποθέσεις για φθορές περιουσιών ή απειλής για την ασφάλεια πολιτών, όπου κατηγορούμενοι ήταν οι βρικόλακες», καταλήγει στη δήλωσή του ο καθηγητής Σρέτεν Πέτροβιτς.
Νόμιζα πως ήταν προαπαιτούμενο να είσαι πεθαμένος για να γίνεις βρικόλακας. Αυτοί που πήγαιναν στις δίκες, ήταν πεθαμένοι δηλαδή;
Σημειώνω εδώ ότι βλέπω τις τελευταίες μέρες πολλούς να φτάνουν σ’ αυτό το ποστ γκουγκλάροντας «πώς να γίνω βρυκόλακας». Καλά, κατά πρώτον δεν νομίζω ότι βρίσκουν εδώ απάντηση· κατά δεύτερον, αναρωτιούνται στα σοβαρά πώς να γίνουν βρυκόλακες; Απ’ ό,τι ξέρω, πρέπει να βρεθεί κάποιος ομοιοπαθής να σε δαγκώσει.
Μήπως έχει να κάνει με τις Απόκριες; (μιας και αφορά τις τελευταίες μέρες)
Το ποστ αυτό επίσης βγαίνει αυτή τη στιγμή τρίτη επιλογή αν βάλεις σκέτο «βρυκόλακας» στο Google.
Μπα, μάλλον είναι αυτή η νέα μόδα με τα βρυκολακιάσματα και τους έφηβους βαμπίρ, βλ. «Λυκόφως» κλπ.
Βρικόλακας… προσελκύει τουρίστες!
http://www.enet.gr/?i=news.el.kosmos&id=194153
>η γειτονική πόλη Μπαγίνα Μπάστα έχει απειλήσει να κινηθεί νομικά, καθώς ο [βρυκόλακας] Σάβα Σαβάνοβιτς αποτελεί επίσης τμήμα της δικής της πολιτιστικής και λαϊκής παράδοσης.
Χαχαχά! αυτό είναι.
Χαχαχα! Καταπληκτικό!
Δύο σκελετούς από τον μεσαίωνα ξέθαψαν αρχαιολόγοι στη Βουλγαρία, οι οποίοι ήταν τρυπημένοι στο στέρνο από σιδερένιες ράβδους -μια πρακτική που χρησιμοποιείτο για να μην γίνουν οι νεκροί… βρικόλακες και επιστρέψουν από τον τάφο. (…) Οι δύο σκελετοί οι οποίοι είναι περίπου 800 ετών, ανακαλύφθηκαν κοντά σε ένα μοναστήρι στην πόλη Σοζοπόλ. «Οι δύο σκελετοί που είχαν μαχαιρωθεί με τις ράβδους δείχνουν μια πρακτική η οποία ήταν κοινή σε ορισμένα βουλγάρικα χωριά ως και την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα», δήλωσε ο διευθυντής του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου στη Σόφια Μποζιντάρ Ντιμιτρόφ. (…) Όπως αποκαλύπτει ο Ντιμιτρόφ τα «βαμπίρ» ήταν συχνά αριστοκράτες και κληρικοί. «Το παράξενο είναι ότι ανάμεσά τους δεν υπήρχαν γυναίκες. Δεν φοβούνταν τις μάγισσες» λέει. Παρόλα αυτά τον περασμένο μήνα ερευνητές ανακάλυψαν αυτό που πιστεύουν ότι είναι η σορός μιας γυναίκας «βαμπίρ» στην Βενετία, θαμμένης με ένα τούβλο σφηνωμένο ανάμεσα στα σαγόνια της για να την αποτρέψουν από το να τραφεί από τα θύματα της πανούκλας που σάρωσε την πόλη τον 16ο αιώνα. Ο καθηγητής ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, Ματέο Μπορίνι, δήλωσε ότι η ανακάλυψη υποστηρίζει την μεσαιωνική θεώρηση ότι οι βρικόλακες βρίσκονταν πίσω από την εξάπλωση επιδημιών όπως ο Μαύρος Θάνατος.
Σοζοπόλ βέβαια είναι η Σωζόπολη. Αρκετά κοντά στην περιοχή μας.
Δύτη, παραφράζοντας παλιό αγαπημένο γκράφιτυ, θα έλεγα:
Mη σκοτώνετε τα βαμπίρια! Άλλοι σάς πίνουν το αίμα! 🙂
Αυτό ξαναπέστο…
Βρήκα και αυτό: http://www.cesnur.org/2009/balkan_vampires.htm
[…] του Δύτη έχει ιδιαίτερη αδυναμία σε φαντάσματα και βρυκόλακες. Δεν είναι όμως βαλκανική αποκλειστικότητα οι […]