Κάτι πολλαπλά επίκαιρο σήμερα. Όλοι έχουμε ακούσει τη ρήση του Κολοκοτρώνη για τη Γαλλική Επανάσταση που «άνοιξε τα μάτια του κόσμου» και του έμαθε πως η τάξη των πραγμάτων κάθε άλλο παρά είναι αιώνια και αμετακίνητη. Αυτό που δεν πολυξέρουμε είναι το πώς οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης πέρασαν σε μερίδα έστω των ελληνικών πληθυσμών της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, αν πράγματι μπορεί να στοιχειοθετηθεί αυτό. Εντάξει, ξέρουμε για τους Έλληνες έμπορους που μετακινούνταν ή είχαν επαφές με κέντρα της διασποράς που ήρθαν σε επαφή με την Επανάσταση, όπως λόγου χάριν η Τεργέστη· ξέρουμε για τους μισθοφόρους που υπηρέτησαν στο γαλλικό στρατό. Μιας και είναι της μόδας η πρακτορολογία όμως, να μην έπαιξαν κάποιο ρόλο και Γάλλοι πράκτορες;
Να λοιπόν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον έγγραφο των αρχών του 1798, σημείωμα του διοικητή του Μοριά Χασάν Πασά προς τον Σουλτάνο, που μιλά για πράκτορες του Ναπολέοντα που διαδίδουν επαναστατικές ιδέες στην Πελοπόννησο (για αυτό και άλλα έγγραφα σχετικά με την ίδια υπόθεση, βλ. Yusuf Ziya Karabıçak, «“Why Would It Be Limberte?” Liberté in the Ottoman Empire, 1792-1798», Turcica 51 (2020), 219-253 και ιδίως 240-242). Ο Χασάν Πασάς λέει πως είχαν και προηγουμένως σταλεί από τον Βοναπάρτη δύο αξιωματούχοι (ofiçyal) στο Μοριά και τη Μάνη, οι οποίοι «ήλθαν στους προξένους τους που κατοικούν στο φρούριο της Κορώνης στην Πελοπόννησο, και από εκεί πήγαν στον πρώην αρχηγό της Μάνης». Επειδή όμως «απέτυχαν να ξεσηκώσουν τους ραγιάδες, όπως ήταν η αποστολή τους», επέστρεψαν στη Ζάκυνθο. Το έγγραφο εστιάζει σε μια νέα προσπάθεια των Γάλλων να ξεσηκώσουν τα γύρω νησιά, δηλαδή τις Σπέτσες και την Ύδρα, ώστε να διαδοθεί η αναταραχή στην Πελοπόννησο. Διαβάζουμε ότι ο Βοναπάρτης
επιφόρτισε δυο Γάλλους, δίνοντάς τους οδηγίες για νέα τεχνάσματα και απάτες, και τους έστειλε στα νησιά. Έχοντας αυτοί μαζί τους θεραπείες και φάρμακα σοφών, δηλώνουν στις περιοχές όπου φτάνουν πως είναι γιατροί, σε περίπτωση που αντιληφθούν εμπόδια στην πραγματοποίηση των ταραχών και των δολιοτήτων τους. Εάν δεν αντιμετωπίσουν κανένα εμπόδιο, εμφανίζουν το δόλο και την απάτη τους και διαδίδουν μυθεύματα όπως τα εξής: «Κάποιοι από τους γιους του Αδάμ είναι πλούσιοι και κάποιοι φτωχοί, όμως όλοι οι εθιμικοί και έκτακτοι φόροι καταβάλλονται πάλι από τους φτωχούς. Και οι ομάδες (στις οποίες είναι χωρισμένοι) είναι επινόηση των αρχηγών τους μόνο και μόνο για να τους καταπιέζουν για ευχαρίστησή τους· όπως τα σώματα των απογόνων του Αδάμ έχουν δημιουργηθεί παρόμοια το ένα με το άλλο, έτσι και για την αποφυγή της καταπίεσης πλούσιοι και φτωχοί πρέπει να είναι ίσοι. Το ζήτημα αυτό εξαρτάται από τη φιλάνθρωπη θέληση του, και πράγματι για την πραγματοποίηση αυτής της ωραίας υπόθεσης, η Γαλλική Δημοκρατία ορίστηκε από τον Θεό και ενδυναμώθηκε· κάθε πρόταση που σας γίνει από την Δημοκρατία, να την πραγματοποιήσετε και να σπεύσετε να συμμορφωθείτε».
Στη συνέχεια του εγγράφου, ο διοικητής του Μοριά σημειώνει και κάποια ακόμα στοιχεία που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
Όταν ερευνήθηκε (από τους Γάλλους) η κατάσταση των ραγιάδων, (διαπιστώθηκε πως), επειδή οι ψευδείς θρησκείες και τελετές στις οποίες καταφεύγει η τάξη των Ρωμιών θεωρώντας τις αξιόπιστη συνθήκη (με το Θεό) είναι σε πλήρη διάσταση με τις πεποιθήσεις που έχουν επινοήσει οι Γάλλοι, για αυτό το λόγο η τάξη των Ρωμιών δεν έχει καμία συμπάθεια και κλίση προς τους Γάλλους, και αυτός είναι ο κύριος λόγος που οι δολιότητες και οι δολοπλοκίες τους δεν έχουν διαδοθεί. Ο προαναφερθείς Στρατηγός αντιλήφθηκε αυτό το λεπτό σημείο. Διέδωσε τη φήμη ότι «Δεν θα εμποδιστεί η εκτέλεση των παλαιών τελετών καμίας (θρησκευτικής) ομάδας» και έστειλε στα αυτιά και τις διάνοιες των ελαφρόμυαλων ραγιάδων το στρατήγημα ότι θα πάψουν οι καταπιέσεις και ότι πλούσιοι και φτωχοί θα γίνουν ίσοι και όμοιοι, ούτως ώστε να παραπλανήσει σε μεγάλο βαθμό τους ραγιάδες.
Ωστόσο, όπως σημειώνει ο οθωμανός αξιωματούχος, το σχέδιο αυτό προσέκρουσε στην αντίδραση των προκρίτων με αποτέλεσμα οι πράκτορες των Γάλλων να εμποδιστούν διακριτικά από τις αρχές ενώ ετοιμάζονταν να εγκαταλείψουν την Ύδρα για τη Θεσσαλονίκη και να επιστρέψουν άπρακτοι στην Κέρκυρα:
Οι αρχηγοί των ραγιάδων και οι επικεφαλής σκέφτηκαν και κατάλαβαν ότι αυτό το ζήτημα της ισότητας και της ομοιότητας θα προκαλούσε τη μείωση του σεβασμού στο πρόσωπό τους και θα έχαναν τα αξιώματά τους. Προσέχοντας πάνω απ’ όλα και φροντίζοντας […] να προστατέψουν τους ραγιάδες από αυτό το στρατήγημα, απέτρεψαν τελείως τη διάδοσή του στους ανθρώπους.
Οι Γάλλοι πράκτορες, φυσικά, δεν κατονομάζονται στο έγγραφο. Τι πράκτορες θα ήταν άλλωστε! Μια ιδέα για το ποιον τους μας δίνει η σταδιοδρομία του Χριστόφορου Περραιβού, ο οποίος την ίδια ακριβώς περίοδο (Ιανουάριος 1798) έφυγε από την Τεργέστη με γαλλικά έγγραφα και χρήματα προκειμένου, με βάση την Κέρκυρα, να προπαγανδίσει τη γαλλική επαναστατική υπόθεση: σύμφωνα με ένα ανώνυμο λιβελλογράφημα, που διέσωσε ο Γιάνης Κορδάτος, «παραστήσας αυτώ εαυτόν ικανόν έμπηρον και άξιον όντα πολυτρόπως δια να απέλθη ης την ελλάδα, και να περιέλθη αποστολικώς, κηρίσσον το δόγμα της φρονίσεως των γάλλων» πέτυχε να περάσει στην Πάργα και την Πρέβεζα «κηρύττων τον εαυτόν του φιλόσοφον ρήτορα, γεωμέτρην και ενί λόγω άνδρα πολυμαθέστατον» και «διέσπειρε καθεκάστην τους φθοροποιούς λόγους του». Αν όμως πρέπει να επιχειρήσουμε μια ταύτιση, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι πρώτοι πράκτορες που αναφέρονται (εκείνοι που επέστρεψαν στη Ζάκυνθο) είναι οι αδελφοί Δήμος και Νικόλαος Στεφανόπολι, οι μανιατικής καταγωγής κορσικανοί που επισκέφθηκαν τη Μάνη σε μυστική αποστολή προκειμένου να διερευνήσουν τις προθέσεις του Τζανέτου Γρηγοράκη το καλοκαίρι και φθινόπωρο του 1797. Για την αποστολή τους δεν γνωρίζουμε πολλά, καθώς η αναφορά τους περιέχει πολλά μυθιστορηματικά στοιχεία, ωστόσο πέρασαν στη Μάνη από τα Κύθηρα, και μετά τη συνάντηση με το Γρηγοράκη αναχώρησαν και έφτασαν στη Ζάκυνθο μετά από μια σύντομη αναγκαστική στάση στην Αρκαδιά (Κυπαρισσία). Μάλιστα αναφέρεται ότι αρχικός σκοπός των αδελφών ήταν να συνεχίσουν στις Σπέτσες και την Ύδρα. Για την αντίδραση των προκρίτων που αναφέρεται στο έγγραφο, ξέρουμε και κάτι άλλο: υπάρχει μια αυτοβιογραφική επιγραφή του Παϊσίου, επισκόπου Σταγών και κατόπιν Σηλυμβρίας και Φιλιππουπόλεως, που σώζεται στη μονή των Αγίων Αποστόλων στον Κλεινοβό Καλαμπάκας (βλ. Μίλτος Γαρίδης, «Ο μητροπολίτης Παΐσιος και η βλάχικη επιγραφή του Κλεινοβού: αλφάβητο και εθνικό φρόνημα», Τα Ιστορικά 3 (1985), 183-203). Ο Παΐσιος λοιπόν δηλώνει ότι
κατ’ υψηλήν επιταγήν του βασιλείου κράτους προς την αγιωτάτην εκκλησίαν απεστάλθην έξαρχος εις πελοπόνισον και λακωνικήν λέγω, την μάνην και περιήλθον ταύτας κατά πόλεις και κομοπόλεις δι’ υψηλού βασιλικού ορισμού και γραμμάτων πατριαρχικών συνοδικών διδάσκων και στηρίζων τον χριστεπόνυμο λαόν και υποτελή επ’ ευνομία ειρήνη και οφειλομένη υποταγή επί το βασίλειον κράτος, καθότι τότε ο εκ γης και χαμερπών ανυψωθείς γάλλος ναπολέων μπονεπάρτης, δυνάστης και βασιλεύς της Γαλλίας αυτονόμως αναγορευθείς […] δι’ οικείων κατασκόπων και σκευωριών ενέτεινε τα δολερά αυτού δίκτυα της ταραχής και αποστασίας και εν πελοπονήσω και λακωνία, της θείας δε προνοίας άλλως βουλευσαμένης τα κατ’ εκείνον τον χώρον ή εκείνος ηννόει ειρήνη πάλιν και ευνομία εγένετο εν τω πελοπονησιακώ και λακωνικώ λαώ και η πρέπουσα υποταγή και φορολογία επί το βασίλειον κράτος.
Εν πάση περιπτώσει, τόσο η αποστολή του Παϊσίου όσο και η αναφορά του πασά δείχνουν ότι οι γαλλικές αποστολές θεωρήθηκαν δυνάμει επικίνδυνες και αποτελεσματικές όχι μόνο από τις οθωμανικές αλλά και από τις εκκλησιαστικές αρχές. Αν πιστέψουμε τον Κολοκοτρώνη, όχι άδικα!
ο δύτης των νιπτήρων 
[…] (Στην πορεία, προσθέσαμε και κάτι ακόμα, για να τιμήσουμε τους αδελφούς Γάλλους!) […]
Πολύ ωραίο αυτό με τους Γάλλους πράκτορες που παρίσταναν τους κομπογιαννίτες, μου θυμίζει Φαρ Ουέστ. Μου θυμίζει επίσης τα νιάτα μου, όταν σχεδίαζα ένα υπερφιλόδοξο τηλεοπτικό σενάριο για ένα καραβάνι εμπόρων στα Βαλκάνια των αρχών του 19ου αι., που εμπλέκεται άθελά του στην υψηλή πολιτική. Ανάμεσα στους άπειρους χαρακτήρες είχα χώσει (με αφορμή τους Στεφανόπολι) και πράκτορες του Βοναπάρτη.
Να λοιπόν που η ζωή αντιγράφει την τέχνη – έστω και πρωθύστερα!
[Διόρθωσε κι ένα τυπογραφικό: Σηλυμβρίας]
Πολύ ωραίο Δύτη! Άγνωστα όλα αυτά για μένα. Αν με ρώταγες χθες πόθεν ορμώμενος ο Κολοκοτρώνης είπε αυτά για τη γαλλική επανάσταση θα απαντούσα : Δημήτριος Υψηλάντης .
Μιλά για πριν την Επανάσταση ο γέρος.
Δεν είχε γνωρίσει τον Υψηλάντη όταν το είπε; Το είπε πριν την επανάσταση;
Από τα Απομνημονεύματα είναι, αλλά αναφέρεται στην προεπαναστατική περίοδο.
Δεν νομίζω να του είχε κάνει κατήχηση ο πρίγκιψ για το πώς φτάσαμε στην Επανάσταση (σε ποιον; στον τελευταίο των Κολοκοτρωναίων;!)
Απ’ τον Υψηλάντη δύσκολο . Ο αδελφός του έχασε το χέρι του πολεμώντας τον Ναπολέοντα !
Ο Θεοδωράκης τα έλεγε κατόπιν εορτής, αν βέβαια ήταν δικά του και όχι του παπικού Τερτσέτη στον οποίο τα υπαγόρευε. Ο Τερτσέτης είχε βαπτιστεί 3 φορές. Δυο απ’ τον πατέρα του ως παπικός και μια απ’ την μάνα του ως ορθόδοξος. Και κατηγορούσε πως όταν ξέσπασε η Επανάσταση μόνο ο παπικός ιερέας βάραγε χαρμόσυνα την καμπάνα , ενώ ο ορθόδοξος ιερέας λούφαξε.
Ο Κολοκοτρώνης μόνο με Άγγλους και Ρώσους είχε συνεργαστεί. Με τους Γάλλους δεν είχε καλές σχέσεις. Λέει ο Φωτάκος στα απομνημονεύματά του :
Το δε Γαλλικόν κόμμα μη υποφέρον να βλέπη τας τιμάς, τας οποίας οι Άγγλοι απέδιδαν προς τον Κολοκοτρώνην, διέβαλαν αυτόν ως Ρωσσόφρονα, και μη πιστόν, αλλά αι τοιαύται διαβολαί απέτυχαν.
Ο γραμματέας του Κολκοτρώνη Θεόδωρος ρηγόπουλος γράφει πως ο Γέρος είχε πει : προτιμότερο τὸ καβούκι τῶν Τούρκων ἀπὸ τὸ φράγκικο καπέλο.
Κατά την είσοδο του Όθωνα στο Ναύπλιο ένας Γάλλος φρουρός προσπάθησε να σκοτώσει τον Κολοκοτρώνη για να εισπράξει το ποσό των 5000 γαλλικών φράγκων που τον είχαν επικηρύξει οι Γάλλοι, γιατί προ 12 ημερών επιχείρησε με τους άνδρες του να τους διώξει απ’ το Άργος.
Γενικά οι Έλληνες άκουγαν «Φραντσέζος» και έκαναν τον σταυρό τους από πολύ παλιά.
Einhard…(Vita Karolis Magni) : ΤΟΝ ΦΡΑΝΚΟΝ ΦΙΛΟΝ ΕΧΙC, ΓΙΤΟΝΑ ΟΥΚ ΕΧΙC
Μιχαήλ Ατταλειάτης ( 11ος αι. ): φύσει γὰρ ἄπιστον τὸ γένος τῶν Φράγγων
Συνεχιστές Σκυλίτζη ( 11ος αι. ) : καὶ γὰρ ἄπιστον καὶ ἄπληστον τὸ γένος τῶν Φράγκων, μᾶλλον δὲ καὶ ἀχάριστον καὶ μικροῖς πταίσμασι μεγάλας ἐπεγεῖρον αἰτίας καὶ ταραχὰς καὶ ἀποστασίας, αἷς ὡς ἐντρυφήματι γάννυται
Χρονικό Μορέως :
Ἀκούσατε τὲς αἵρεσες, τὲς ἔχουν οἱ Ρωμαῖοι·
ἀτοί τους γὰρ καὶ μοναχοὶ ἀλλήλως ἐπαινοῦνται
κ᾿ ἐμᾶς τοὺς Φράγκους μέμφονται, ἐμᾶς κατηγοροῦσιν,
ὅπου κρατοῦμε τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστιν καὶ τὸν νόμον,
καθὼς μᾶς τὸ ἐδιδάξασιν, ἐκεῖνοι οἱ ἅγιοι ἀποστόλοι.
Δούκας ( 15ος αι. ) : Κρείττον εμπεσείν είς χείρας Τούρκων ή Φράγκων
Επεξηγηματική προσθήκη άγνωστης χρονολογίας σε έργο του Μεγάλου Αθανασίου ή Ψευδο-Αθανασίου στην Πατρολόγια Γκρέκα πως οι Ρωμαίοι που σταύρωσαν τον Χριστό δεν είμαστε εμείς οι ελληνόφωνοι Ρωμαίοι ( Βυζαντινοί ) :
Ῥωμαίων, ἤγουν τῶν Φράγγων τὸ γένος, τῶν σταυρωσάντων τὸν Χριστόν.
Λίγο σαλάτα τα κάνεις εδώ! Από το Νοταρά (και όχι το Δούκα) και τον… Ατταλειάτη μέχρι τον Κολοκοτρώνη υπάρχει μεγάλη απόσταση (ούτε οι Φράγκοι είναι… Γάλλοι). Και μιλάμε για τη Γαλλική Επανάσταση, όχι για τη Γαλλία.
@ Δύτης των νιπτήρων
Ένα δίκιο το έχεις. Τα έβαλα έτσι για να δείξω την διαχρονική απέχθεια προς τους Δυτικούς που τους έλεγαν γενικά «Φράγκους» ( = Λατίνους ) και ειδικότερα για τους Φράγκους της Γαλλίας . Ο Δούκας είναι η πηγή, πως δηλαδή το έλεγαν οι ανθενωτικοί. Για τον Μεγαδούκα Νοταρά λέει πως έλεγε «Κρειττότερόν εστιν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκον ή καλύπτραν Λατινικήν».
Γάλλοι ήταν οι Φράγκοι αρχαιοπρεπώς. Δηλαδή οι Φράγκοι της Γαλλίας/Γαλατίας. Στον εθνολογικό πίνακα του Ψευδο-Δωρόθεου ( 17ος αι. ) Γαλάτες και Φράγγοι μπαίνουν δίπλα δίπλα σαν συγγενείς ή ταυτόσημοι λαοί. Ή ο Κωνσταντίνος ο Προφυρογέννητος ( 10ος αι. ) μιλώντας για την αρχαία Γαλατία της Μ.Ασίας και την καταγωγή των αρχαίων Μικρασιατών Γαλατών , λέει μεταξύ άλλων :
Οἱ δὲ Γαλάται ἄποικοί εἰσι τῶν Φράγγων.
Εννοώντας προφανώς πως αυτοί οι Γαλάτες προέρχονταν απ’ τα μέρη που σήμερα ανήκουν στους Φράγγους.
Άνθρωποι σαν τον Κολοκοτρώνη δεν είμαι σίγουρος αν θα μπορούσαν να κάνουν την διάκριση μεταξύ Γαλλικής Επανάστασης – Ναπολέοντος και μοναρχικής Γαλλίας. Τεσπα … Αν θυμηθώ κάτι συγκεκριμένο για την Γαλλική Επανάσταση θα βάλω.
Έχει σωθεί μάλιστα και γράμμα του Ναπολέοντος στον Τζανέτμπεη.
Στις 28 Ιουλίου 1797 ο Ναπολέων (1140 ), απευθυνόμενος με έκθεσή του στο Γαλλικό Διευθυντήριο, ανέφερε: «…Ο αρχηγός των Μανιατών, πραγματικών απογόνων των αρχαίων Σπαρτιατών, που κατέχουν τη χερσόνησο του Ταινάρου, μου έστειλε έναν από τους πρώτους της χώρας εκφράζοντας την επιθυμία να δη μερικά γαλλικά πλοία στο λιμάνι του…».
Με πρόταση του Διευθυντηρίου ο Ναπολέων έστειλε στο μπέη της Μάνη το Δήμο και το Νικολό Στεφανόπολι (1141) που ήταν από την Κορσική, είχαν Μανιάτικη καταγωγή και μιλούσαν την προγονική τους γλώσσα, για να διερευνήσουν την κατάσταση στον ελλαδικό χώρο. Τους εφοδίασε και με επιστολή προς τον Τζανήμπεη Γρηγοράκη (1142 ) της 30 Ιουλίου 1797, στην οποία έγραφε:
«Ο αρχιστράτηγος της στρατιάς της Ιταλίας
Προς τον αρχηγό του ελευθέρου λαού της Μάνης.
Πολίτη,
Έλαβα από την Τεργέστη ένα γράμμα στο οποίο εκφράζετε την επιθυμία να γίνετε χρήσιμος στη Γαλλική Δημηκρατία, υποδεχόμενος τα σκάφη της στα λιμάνια σας. Θέλω να πιστεύω ότι θα κρατήσετε το λόγο σας με εκείνη την πίστη που ταιριάζει σ’ έναν απόγονο των Σπαρτιατών. Η Γαλλική Δημοκρατία δεν θα φανεί αχάριστη έναντι του έθνους σας. Όσο για μένα, θα δεχθώ ευχαρίστως όποιος θα ‘ρθεί να με βρει εκ μέρους σας και δεν εύχομαι τίποτε τόσο πολύ όσο να δω να βασιλεύει η αρμονία ανάμεσα στα δύο έθνη που αγαπούν εξ ίσου την ελευθερία.
Σας συνιστώ τους επιφέροντες αυτή την επιστολή που είναι επίσης απόγονοι των Σπαρτιατών. Αν δεν έκαναν ως τώρα μεγάλα έργα, είναι επειδή δεν βρέθηκαν σε ένα μεγάλο στίβο.
Χαιρετισμούς και αδελφοσύνη.
Υπογραφή: Β ο ν α π ά ρ τ η ς».
(1140). J. S a v a n t, ό.π., 4(1950)325 Κ. Σ ι μ ό π ο υ λ ο υ, Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τόμ. Β’, σ. 723. Μάταια περίμεναν πολλοί την ελευθερία της Ελλάδος από το Γάλλο στρατηλάτη. Αυτός έδωσε στον Tύπο 😡 το γράμμα του μπέη της Μάνης και το δημοσίευσε μια εφημερίδα του Μιλάνου. Ορισμένοι υπέθεσαν ότι το δημοσίευμα θα έφθασε στα χέρια της Πύλης και ίσως έγινε η σημαντικότερη αιτία της αντικατάστασης του Τζανήμπεη Γρηγοράκη από το αξίωμα του Μπέη. Γι’ αυτό ίσως προτιμήθηκε ο πλέον άσπονδος εχθρός του, ο Παναγιώτης Κουμουνδουράκης. Τ. Κ α ν δ η λ ώ ρ ο υ, ό.π., σ. 229.
(1141). Αν ω ν ύ μ ο υ, σ. 12. Α. Γο ύ δ α , ό.π., σ. 9, Δ. κ α ι Ν. Στ ε φ α ν ό π ολ ι , ό.π., σ. 277.
(1142). Δ ή μ ο υ κ α ι Ν ι κ ο λ ό Σ τ ε φ α ν ό π ο λ ι, ό.π., σ. 125. Η αποστολή των Στεφανόπολι υπηρετούσε το σχέδιο κατάληψης και αποικιοποίησης της Πελοποννήσου.
Ε λ έ ν η ς Γι α ν ν α κ ο π ο ύ λ ο υ , ό.π., σ. 233. Κ . Κ ό μ η , Πληροφορίες για τη Μάνη (1786) από ανώνυμο γαλλικό υπόμνημα, Λακωνικαί Σπουδαί 10(1990)217. Dimitriw Anoyatis-Pelé, ό.π., σ. 116.
Ο γιος του Τζανήμπεη , Πιέρος , ο οποίος έκανε και τα ταξίδια και τις συναντήσεις με τους Γάλλους , κατατάχτηκε στο Γαλλικό στρατό και τραυματίστηκε σε μια από τις μάχες που έλαβε μέρος και έμεινε στο Παρίσι δύο-τρία χρόνια για ανάρρωση.
Η Μάνη στην 2η Τουρκοκρατία , Σταύρος Καπετανάκης
http://www.etlasp.gr/meletes/81-meletes/110-tetradia-istorias-ths-manhs
Ο λαός δεν συμπαθούσε τους Φράγκους γιατί ήταν παπικοί και άθεοι.
Ηθική Στιχουργία , Αλέξανδρος Κάλφογλου ( 1725 – 1795/1797 ) , 1794
(…)
Είδ᾽ απείθειαν των νέων υπέρ έννοιαν νοός,
τον διδάσκαλον να δείρει ενός άρχοντος υιός.
Σέβας, συστολήν και φόβον και θρησκείας ηθικόν
δεν μανθάνουν, όθεν κλίνουν ᾽ς το ζωώδες φυσικόν.
Παραιτούν αχρείων δούλων την αισχράν ανατροφήν
και πληρώνουν κατζαούνην διά συναναστροφήν.
Και μανθάνουν δέκα χρόνους ένα-δυο ελληνικά,
άλλους τόσους ᾽ς τον Φραντζέζον πέντε λέξεις γαλλικά!
Απ᾽ εκείνον πλιά μανθάνουν της θρησκείας τας αρχάς
εις ολέθρια βιβλία, εις φθοροποιάς πηγάς.
Λέγουν· «έχομεν βιβλία και ρομάντζα γαλλικά·
όλα τ’ άλλα τα βιβλία είναι μελαγχολικά. 🙂
Είμεθα πεφωτισμένοι, φιλοσόφων μαθηταί
και οι συγγραφείς οι πρώην ήτον όλ᾽ υποκριταί!»
Και ᾽ς την Πόλιν πολλοί νέοι άρχισαν να φωτισθούν,
από Γάλλους αθεΐας δόγματα να διδαχθούν.
Και παντού φυγάδες Γάλλοι μας διδάσκουν φωτισμόν·
της πατρίδος των σοφία έφερεν αφανισμόν.
Εκκλησίας και νηστείας, προσευχάς και τα λοιπά
κάθε νέος φωτισμένος ᾽ς το εξής δεν αγαπά.
Χαλταρίζουν διδασκάλοι, λεν κι αδίδακτοι γονείς·
«ημείς είδαμεν Φραντζέζους, Νέμτζους, Ρώσους ευγενείς·
πλέον είδαμ᾽ Ευρωπαίους και Φραντζέζους ευμαθείς·
οι διδάσκαλ᾽ οι Ρωμαίοι είναι όλοι αμαθείς!»
Περδικάρης
Βολταίροι οι βωμολόχοι, αισχροί οι Μιραβοί,
Ελβέτιοι οι αχρείοι, και Χόβιοι οι στραβοί.
Εις τρόπον, εξ αιτίας τοιούτων μιαρών,
ο κόσμος κατεστάθη έν θέατρον σκληρόν.
Επλήθυν’ η κακία, εχάθ’ η αρετή,
κι ασέβεια, αθεΐα παντού επικρατεί.
Κάποιον μου θυμίζεις εσύ, ή κάνω λάθος; 🙂
Με ποιόν μοιάζεις ;
Α, τώρα βεβαιώθηκα. Γεια σου Ρ**********!
Ωραίος, δύτη!
(Άστα χαμάμ, εμείς είμαστε με τον άλλο λαό, που σιχαινόντανε τους τραγόπαπες και τα έβρισκε με τους άθεους.)
Πολύ ανησυχητικά αυτά που μου λες Μπουκανιέρε. 😮