Όχι, δεν μιλάω για τους εκδότες των εκδοτικών οίκων, αλλά για τους εκδότες κειμένων. Αφορμή πήρα από αυτό το ωραίο (ως συνήθως) κείμενο του Πετεφρή και τη συζήτηση που ακολούθησε. Άχαρη η δουλειά του εκδότη κειμένων: στο σινάφι μας, των ιστορικών, αυτός που μετρά (και δικαίως, μάλλον) είναι ο συνθέτης, ας πούμε, αυτός που θα συνδυάσει πηγές, θα βγάλει συμπεράσματα, θα φωτίσει ένα γεγονός ή θα γεννήσει μια ερμηνευτική θεωρία. Ωστόσο βασιζόμαστε σε κάτι αφανείς ήρωες που τρων τα χρόνια τους εκδίδοντας τις πηγές: είτε πρόκειται για χειρόγραφα πεντακοσίων ή χιλίων σελίδων, είτε για αρχειακούς κώδικες με χίλιες ή δυο χιλιάδες καταχωρίσεις ο καθένας. Λεπτοδουλειά, χαμαλίκι, χωρίς ανταμοιβή πια -αν και παλιότερα βέβαια έτσι έκανες όνομα, τώρα πια μόνο στους ταπεινούς και καταφρονεμένους κύκλους των τοπικών κοινωνιών.
Κάνω τον έξυπνο τσαλαβουτώντας, άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη επιτυχία, σε τεράστιους τόμους οθωμανών ιστορικών που έχουν γεμίσει σχεδόν δυο ράφια της βιβλιοθήκης μου. Σπάνια όμως θυμάμαι και μνημονεύω τον τεχνίτη που μου τους έκανε προσιτούς: κάτι ισλαμιστές συνήθως (τους καταλαβαίνεις από το λεπτό μουστακάκι) Τούρκοι φιλόλογοι ή ιστορικοί, που έφαγαν τα νιάτα τους σε διατριβές πάνω σε κάποιο ογκώδες χειρόγραφο, και μετά (από συνήθεια; από αδράνεια; από έλλειψη εκπαίδευσης;) συνέχισαν την ίδια δουλειά. Θα τους πεις ιστορικούς; Ούτε καν. Συνήθως δεν μπορούν να αξιολογήσουν έστω μια πληροφορία, μπορούν μόνο να αντιπαραβάλουν διαφορετικά χειρόγραφα για να σου αποδείξουν τις επιρροές του ενός στον άλλο. Αλλά τι θα έκανα χωρίς αυτούς;
Μετά την πτώση της Μικρασίας ένας δικηγόρος από τη Σμύρνη κατέληξε στην Κρήτη, στο Ηράκλειο. Ήξερε πολύ καλά οθωμανικά, και βρήκε δουλειά στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη: ο Νικόλαος Σταυρινίδης. Στην Κατοχή κατάφερε να σώσει με περίεργους τρόπους ολόκληρους τόμους ιεροδικαστικών κωδίκων από την κοινή μοίρα. Δεκαετίες διάβαζε τους κώδικες έναν-έναν· μιλώ για σχεδόν εκατόν εβδομήντα κώδικες με χίλια έγγραφα ο καθένας, υπολογίζω χοντρικά. Κατά καιρούς έβγαζε άρθρα στα τοπικά περιοδικά και τις εφημερίδες· σχεδόν ολομόναχος: πάντα παραπονιέται γιατί ουδείς ενδιαφερόταν για την έκδοση των μεταφράσεών του. Μετά τη χούντα ο Δήμος Ηρακλείου του έκανε τη χάρη και χρηματοδότησε αυτή την έκδοση: πέντε τόμοι μεταφράσεων, αυτολεξεί ή περιληπτικών, που καλύπτουν την περίοδο μέχρι το 1765 και αριθμούν γύρω στα 3.000 έγγραφα. Για να καταλάβετε τι δουλειά έκανε, σκεφτείτε ότι μια καινούρια προσπάθεια που βγάζει περιληπτικές μεταφράσεις αυτούσιων κωδίκων έχει φτάσει τα 3.000 έγγραφα μόνο με τρεις κώδικες, μέχρι ας πούμε το 1690 (το «ας πούμε» επειδή οι κώδικες βιβλιοδετήθηκαν -στις αρχές του αιώνα- κάπως ανάκατα) -παναπεί ότι ο Σταυρινίδης πρέπει να είχε διαβάσει γύρω στο μισό εκατομμύριο καταχωρίσεις του ιεροδικείου. Ο πρόλογος στον τελευταίο τόμο, που εκδόθηκε το 1985, είναι σπαρακτικός, και δυστυχώς μόνο από μνήμης μπορώ να τον παραθέσω αυτή τη στιγμή: είμαι γέρος και άρρωστος, λέει, και η γυναίκα μου το ίδιο, και αυτός είναι ο τελευταίος τόμος που μπορώ να βγάλω. Δυο χρόνια μετά, 92 χρονών, πέθανε. Τον βλέπω σε φωτογραφίες: με το μπερεδάκι του λογίου της εποχής, το ριχτό παλτό, μέσα στα βιβλία. Πάντα με την πίκρα στο στόμα.
*
Προτιμάμε μεν να γράφουμε άρθρα και συνθετικά βιβλία, ωστόσο κάπου-κάπου κάποιος τοπικός φορέας -Γενικά Αρχεία του Κράτους, δημοτικές βιβλιοθήκες, νομαρχίες- φιλοτιμείται και χρηματοδοτεί το στήσιμο κάποιας ομάδας για την έκδοση πρωτογενών πηγών. Δυο-δυο ή πέντε-πέντε τις δουλεύουμε· τις φωτογραφίζουμε, τις διαβάζουμε, συχνά πληρωνόμαστε κιόλας γιαυτό· παραμένει μια άχαρη δουλειά, μηχανική και κατά βάθος πιο εύκολη από τη σύνθεση, βέβαια. Πάντα προτιμούμε άλλοι να έχουν κάνει ήδη τη χαμαλοδουλειά. Ναι βεβαίως· αλλά για αυτούς τους άλλους, τους μαστόρους, ένα ιστορικό κεράκι το χρωστάμε. Ας πούμε πως είμαστε αρχιτέκτονες, κάτι χρωστάμε και στο πηλοφόρι.
Πολύ όμορφο.
Εξαιρετικό κομμάτι! Χωρίς έκδοση πηγών δεν νοείται ιστορική μελέτη! Βέβαια, πρέπει να σχετικοποιήσουμε τα πράγματα: ο ιστορικός συνήθως προβαίνει και σε πρωτογενή μελέτη πηγών όταν αυτό είναι αναγκαίο, ο διαχωρισμός δεν είναι απόλυτος. Έπειτα υπάρχουν εκδόσεις που περιλαμβάνουν και σχολιασμό και ό,τι θες, οπότε είναι περισσότερο καθαυτό ιστορικές μελέτες παρά κάτι άλλο. Ήταν όμως πολύ ωραίο που φώτισες αυτή την πλευρά της ιστορικής έρευνας και πρόβαλες τους μάλλον αφανείς εργάτες της.
Και κάποτε οι μελλούμενοι καιροί ποιό όνομα θέλουν να θυμούνται; Των »χαμάληδων» που περνούν αλύγιστοι κι ωχροί; Αυτοί μάλλον θα καταλήξουν σε καμιά υποσημείωση ή πίσω πίσω στη βιβλιογραφία με την προσοχή να δίνεται περισσότερο στο όνομα του έργου που εκδίδουν παρά το δικό τους. Και δεν είναι μόνο οι ιστορικοί-φιλολόγοι, είναι και οι ανθρωπολόγοι που περνούν χρόνια ζώντας σε μέρη ξεχασμένα για να έρθει ένας Ντυρκέμ να πατήσει πάνω τους και να γίνει «φίρμα». Τουλάχιστον ας ζήσουνε πικροί μα όχι μισημένοι!
ΥΓ. Όσο για τον Σταυρινίδη εμείς τουλάχιστον όχι κερί, μανουάλι ολόκληρο του χρωστάμε!
Αθανάσιε, ευχαριστώ! (και καλώς ήρθες…)
Ρογήρε, εντάξει, υπερέβαλα λίγο ως συνήθως. Όμως άλλο να κοιτάξεις πρωτογενείς, ανέκδοτες πηγές, χρήσιμο και δύσκολο, και άλλο να τις εκδώσεις. Μεταξύ μας να τις εκδόσεις είναι ίσως πιο εύκολο, παραμένει όμως άχαρο και χρονοβόρο.
Geom, παρόλα αυτά το όνομα του Σταυρινίδη τουλάχιστον ζει. Τον έβγαλαν και στο δημοψήφισμα μιας εφημερίδας μέσα στους εκατό σημαντικότερους Κρητικούς, κι ας ήταν μικρασιάτης ο άνθρωπος (γούγλισέ τον και θα το βρεις). Πάλι καλά, αν και μετά θάνατον.
Το είδα και έφριξα. Όχι γιατί υπάρχει ο Σταυρινίδης αλλά γιατί στη πέμπτη θέση φιγουράρει ο Ελύτης!!! Ο Οδυσσέας ΑλεπουδΕΛΛΗΣ κρητικός! Μήπως οι κρητικοί βλέπουν ταινίες σαν του Σκορσέζε καλή ώρα;
ΥΓ. Στην ένατη θέση είναι ο Μίνωας, τώρα πείστηκα.
Σχεδόν μου ήρθε να βάλω τα κλάματα με τον πρόλογο του τελευταίου τόμου !
Μπράβο, Δύτη, για τον φόρο τιμής σ’ όσους θάβονται στο χαμαλίκι. Ίσως θα έπρεπε όλοι του σιναφιού ν’ αφιερώνουμε (να είμαστε θεσμικά υποχρεωμένοι ν’ αφιερώνουμε) ένα μέρος του χρόνου τους στο χαμαλίκι -και υπάρχουν πολλών ειδών χαμαλίκια. Νομίζω πως κάτι τέτοιο θα αποτελούσε χρησιμότατη άσκηση και για όσους αρέσκονται στις συνθέσεις χωρίς να γνωρίζουν καλά τις πρώτες ύλες της κουζίνας τους.
παρα πολύ ωραίο, Δύτη – και περιέργως αισιόδοξο
Herr K. κατά μια έννοια περιέργως αισιόδοξος είναι και ο Δύτης μας. Μπαίνεις στο μπλογκ του, συμμετέχεις σε ένα φιλολογικό μνημόσυνο και αποχωρείς χαμογελαστός.
Για το Σταυρινίδη υπάρχει και οδός με το όνομα του στο Ηράκλειο. Ως ιστοριοδίφη τον παρουσιάζει.
όντως, visk
μερσί, παιδιά, για τα καλά λόγια.
Αμπραβανέλ, θα κοιτάξω να βάλω το αυτούσιο κομμάτι αύριο-μεθαύριο.
π2, η πρότασή σου δεν μου φαίνεται καθόλου άσχημη -θάπρεπε, όντως.
Herr K. και visk, είπαμε, είμαι αισιόδοξος άνθρωπος!
Έχει η σύνθεση χαρές. Πάντως, η συγκίνηση να κρατάς στα χέρια σου την πρώτη ύλη πρέπει να είναι ασύγκριτη, με την έννοια της αλλόκοτης και αποκαλυπτικής εμπειρίας, της σχεδόν μυστικιστικής.
Είναι, την πρώτη φορά. Βρίσκω μεγαλύτερη τη συγκίνηση όταν ανακαλύπτεις κάποιο πρόσωπο ή γεγονός που αναζητούσες (χωρίς να πολυπιστεύεις ότι υπάρχει) μέσα σε ένα σωρό έστω και δημοσιευμένου υλικού, ωστόσο. Αξιώθηκα μια-δυο φορές να το νιώσω αυτό.
Πολύ συγκινητικό κομμάτι. Τιμή στους αφανείς, λοιπόν.
Έχω την αίσθηση Δύτη ότι κάτι σαν το Σταυρινίδη πρέπει να ήταν και ο Βασδραβέλλης. Ξέρεις κάτι γι αυτόν; Στο ίντερνετ δε βρήκα τίποτα.
Click to access Vasdravellis.pdf
Χίλια ευχαριστώ Μαρία!
Ο Βασδραβέλλης είναι μάλλον γνωστός αλλά δεν βασίστηκε σε πρωτογενείς αλλά περισσότερο σε βορειοελλαδίτη Παπαρρηγόπουλο φέρνει – μπορεί βέβαια και να τον αδικώ.
Abravanel, δες και το πιντιέφ της Μαρίας. Ο Βασδραβέλλης συγκέντρωσε διάφορους μεταφραστές και έβγαλε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό εγγράφων, ο ίδιος όμως δεν μετέφραζε. Και η φρασεολογία του είναι πολύ πιο εθνικόφρων, φυσικά. Έκανε δουλειά -τη μοναδική σχεδόν που έχουμε για τους ιεροδικαστικούς κώδικες της Θεσσαλονίκης, αλλά καμία σχέση με τον Σταυρινίδη που μόνος και χωρίς υποστήριξη δούλευε σαν το σκυλί.
Νίκο, τιμή στους αφανείς, ακριβώς.
Geom, νομίζω ο Βασδραβέλλης διεύθυνε ομάδα ολόκληρη -εκείνη την εποχή ήταν εύκολο να βρεις ανθρώπους να διαβάζουν οθωμανικά, πόσο μάλλον στη Μακεδονία.
Ορίστε ο πρόλογος του τελευταίου τόμου του Σταυρινίδη, που υποσχέθηκα, όμως:
Από πόνον βαθύτατον καταλαμβάνομαι τώρα που λαμβάνω την γραφίδα δια να γράψω τας ολίγας ταύτας γραμμάς… Η έκδοσις τούτου του Ε΄ τόμου … αποτελεί το πέρας της επί εξ δεκαετίας καταβληθείσης προσωπικής προσπαθείας μου… Εν τούτοις, το πέρας τούτο… εύχομαι εκ βαθέων να αποδειχθή ότι είναι μία αρχή δι’ άλλους, αξιώτερους, ερευνητάς…
Η θλίψις δια την επί έτη πολλά ημίπληκτον σύζυγόν μου και η κατάστασις εις ην ευρίσκεται η όρασίς μου καθιστούν δυσχερή την εκτενεστέραν επισήμανσιν της σημασίας των μεταφρασθέντων εγγράφων αυτού του τόμου κλπ.
Και από τον πρόλογο του πρώτου τόμου:
Διακαής πόθος μου από πολλού χρόνου ήτο να ίδω τύποις εκδεδομένα τα εν μεταφράσει τουρκικά έγγραφα των κωδίκων του Ιεροδικείου Ηρακλείου… Αναδιφών και ερευνών επί τεσσαρακονταετίαν περίπου τους κονιορτοβριθείς τούτους κώδικας, ησθανόμην άφατον ευχαρίστησιν, ανασύρων εκ τούτων πολύτιμα άγνωστα ιστορικά στοιχεία…
Παρά την προσπάθειάν μου, όπως ανταποκριθώ όσον το δυνατόν πληρέστερον εις την αναληφθείσαν υπ’ εμού μεταφραστικήν εργασίαν… δεν έτυχον της δεούσης κατανοήσεως εκ μέρους της προϊσταμένης μου Αρχής. Αρκεί να σημειώσω εδώ, ότι ουδεμία ελήφθη φροντίς υπό του Δήμου Ηρακλείου, όπως με εφοδιάση δια των απαιτουμένων βοηθημάτων… ούτω δε ηναγκαζόμην να αγοράζω ταύτα δια των πόρων του γλίσχρου μισθού μου, του αντιστοιχούντος εις τον βαθμόν του γραφέως, εις τον οποίον με υπεβίβασε η αρμοδία Υπηρεσία του Δήμου.
εις τον βαθμόν του γραφέως! Ούτε καν του εισηγητή!
Μπράβο, ρε Δύτη.
http://images.google.gr/imgres?imgurl=http://pandektis.ekt.gr/dspace/bitstream/123456789/59161/4/Thumb10386.jpg&imgrefurl=http://pandektis.ekt.gr/dspace/handle/123456789/59161&usg=__Jyv0mRr0SOk3ddTDVfk3T5G9Hhg=&h=150&w=106&sz=6&hl=el&start=4&um=1&itbs=1&tbnid=3jNc3DKhvPcNuM:&tbnh=96&tbnw=68&prev=/images%3Fq%3D%25CE%25BD%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25BF%25CE%25BB%25CE%25B1%25CE%25BF%25CF%2582%2B%25CF%2583%25CF%2584%25CE%25B1%25CF%2585%25CF%2581%25CE%25B9%25CE%25BD%25CE%25B9%25CE%25B4%25CE%25B7%25CF%2582%26um%3D1%26hl%3Del%26client%3Dfirefox-a%26sa%3DN%26rls%3Dorg.mozilla:el:official%26tbs%3Disch:1
Εντάξει, το ξέρω, το λινκ είναι λίγο μεγάλο!!!
Πας εδώ και το κάνεις τόσο μικρό: http://tinyurl.com/y9l94vx 🙂
Την βρήκα κι αλλού αυτή τη φωτογραφία, αλλά πάλι έτσι μικρή.
Ένα μπράβο κι από μένα!
Από τότε που κάναμε για τους ιστοριοδίφες στο σχολείο αναρωτιόμουν ποιος ήθελε να σηκώνει το βάρος τέτοιας αγγαρείας.
«Στην Κατοχή κατάφερε να σώσει με περίεργους τρόπους ολόκληρους τόμους ιεροδικαστικών κωδίκων από την κοινή μοίρα.»
Μπορείς να το αναπτύξεις λίγο;
Πάντως δεν φαντάζομαι να εννοείς «να σώσει τους τόμους από τον κατακτητή» όπως τις κλασικές αρχαιότητες, ε;
Δύτη, νομίζω πως σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας υπάρχει αυτό το στοιχείο. Είναι όπως οι ζωγράφοι που δούλευαν στα εργαστήρια των μεγάλων όπως ο Ρούμπενς: σε μερικούς πίνακες ο Ρούμπενς έβαζε μόνο δυο πινελιές, αλλά αυτός έπαιρνε όλη τη δόξα (και το χρήμα).
Ας πούμε λοιπόν ένα μπράβο και στους αφανείς εργάτες της wp, χωρίς τους οποίους δε θα διαβάζαμε αυτό το όμορφο φόρο τιμής!
(λέμε! -σας είδα που με κουτσομπολεύατε! 🙂 )
Ηλεφού, αν είχες σχολιάσει μία ώρα νωρίτερα θα σου έλεγα ακριβώς, τώρα ες αύριον. Αν θυμάμαι καλά, τους περιμάζεψε από το να γίνουν μπακαλόχαρτα ή και φυσίγγια.
Κροτ, κι εγώ τους σκέφτηκα τους αφανείς της wordpress, λέμε! 🙂
Έχω μια τάση να ρίξω το επίπεδο κάνοντας μια ερώτηση που οδηγεί σε… φράκταλ:
Τις μεταφράσεις του Σταυρινίδη της έχεις ελέγξει κανείς να δει αν είναι σωστές;
Αλέξανδρε, δεν ρίχνεις το επίπεδο! Λοιπόν, από προσωπική πείρα μπορώ να πω ότι οι μεταφράσεις του Σταυρινίδη δεν έχουν περισσότερα λάθη από όσα μπορεί να κάνει σήμερα ένας σπουδαγμένος οθωμανολόγος. Ο άνθρωπος όχι μόνον ήξερε καλά τη γλώσσα, αλλά είχε -με προσωπικά έξοδα, όπως λέει ο φουκαράς- μελετήσει και όποια βιβλιογραφία του ήταν τότε προσιτή.
Για τις μεταφράσεις του Σταυρινίδη δεν ξέρω, για τις μεταφράσεις της ομάδας Βασδραβέλλη όμως μου έχουν πει οθωμανοτέτοιοι (όχι ο Δύτης) ότι έχουν συχνά προβλήματα.
π2, με τα του Βασδραβέλλη δεν έχω ασχοληθεί, αλλά ναι, κι εγώ έχω την εντύπωση ότι οι μεταφράσεις είναι προβληματικές και πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή. Του Σταυρινίδη πάντως είναι εξαιρετικά αξιόπιστες, ιδίως αν σκεφτεί κανείς την εποχή και τις συνθήκες.
Ηλεφού, επανέρχομαι λοιπόν: Η ούτω πως τακτοποιηθείσα μεταφραστική εργασία συνεχίσθη κανονικώς και επιτυχώς μέχρι του 1941, ότε, με την πτώσιν των Γερμανών αλεξιπτωτιστών, τας επακολουθησάσας επιχειρήσεις και τον απηνή βομβαρδισμόν της πόλεως, ηναγκάσθην να απομακρυνθώ εκ ταύτης επί μικρόν χρονικόν διάστημα, όπως και οι λοιποί κάτοικοι. Επιστρέψας εις την πόλιν μετ’ ολίγας ημέρας, είδον μετ’ εκπλήξεως (…) ότι ολόκληρος ο όγκος των κωδίκων και λοιπόν εγγράφων του Αρχείου είχεν απορριφθή επί του δρόμου και ευρίσκετο ούτως εις την διάθεσιν του πρώτου τυχόντος. Απετάθημεν αμέσως αμφότεροι εις τον τότε υπό των Γερμανών διορισθέντα ΄Δήμαρχον Ηρακλείου, όστις αλλόφρων μας εξεδίωξεν εκ του γραφείου του, λέγων, ότι η ανθρωπότης δεν έχει πλέον ανάγκην αρχείων και ιστορίας, διότι τώρα αρχίζει νέα ιστορική περίοδος!
Αφήνω λίγο κενό να χωνέψετε αυτή την εκπληκτική φράση και συνεχίζω την αντιγραφή:
Εφροντίσαμεν τότε, ο Στέργιος Σπανάκης και ο γράφων, δια των ώμων ημών να μεταφέρωμεν άπαν το υλικόν τούτο εις τι παρακείμενον υπόγειον και εκείθεν εις το ισόγειον της Βικελαίας Βιβλιοθήκης. Τότε διεπιστώθη, ότι είχεν απολεσθή ο μεγίστης ιστορικής σπουδαιότητος δερματόδετος κώδιξ, όστις περιελάμβανε το μακροσκελές αφιερωτήριον του πορθητού του Μ. Κάστρου Κιοπρουλή Φαζίλ Αχμέτ Πασά κλπ. Αλλού ο Σταυρινίδης σημειώνει ότι το αρχείο του ιεροδικείου Ρεθύμνου ταξινομηθέν υπ’ εμού κατά το 1937, διηρπάγη κατόπιν υπό ανδρών της Εθνικής Αντιστάσεως Ρεθύμνης και επωλήθη υπ’ αυτών ως χάρτης περιτυλίγματος εις τους παντοπώλας κατά το 1945.
Πολύ ενδιαφέροντα! Ευχαριστώ Δύτη! Τό ‘ξερα ότι η φράση εκείνη θα είχε ζουμί.
Απίστευτα ενδιαφέρον! Βλέπω ότι την επιχείρηση διάσωσης την αναλαμβάνουν από κοινού ο Σταυρινίδης μαζί με μια άλλη σημαντική μορφή του χώρου, τον Σπανάκη.
Όλα τα λεφτά όμως είναι η απάντηση του δοτού «δημάρχου». Φοβερό επιχείρημα που, με παραλλαγές, το συναντά κανείς σε όλες τις αυταρχικές, φασιστικές και φασίζουσες ιδεολογίες (δεν είναι επί του παρόντος να αναφέρω κάτι παραδειγματάκια που δεν θα τα περίμενε κανείς, ας αρκεστούμε εδώ που έχουμε τους κλασικούς υπόπτους και ενόχους). Αναρωτιέμαι μόνο αν ο αυταρχισμός παντρεύεται εν προκειμένω με ολίγη βλαχοδημαρχική νοοτροπία και τάση εξοικονόμησης πόρων (αλλά πάλι τί κόστιζαν τα αρχεία;).
Εμένα μού θύμισε το πνεύμα ενός διευθυντή σε ίδρυμα αμερικανικών συμφερόντων, ο οποίος απέλυσε μια φίλη μου και μερικές ακόμη (νεότερος ο ίδιος από τη φίλη μου), εκεί που θα αναβαθμιζόταν το εργασιακό τους καθεστώς, όπως προέβλεπε ο νόμος. Κάτι τέτοια κοσμογονικά έλεγε.
( αυτή η ανάρτηση γίνεται ολοένα και πιο χαρντ )
Herr K., ω ναι!
Ρογήρε, ο Σπανάκης ήταν τότε Έφορος της Βικελαίας Βιβλιοθήκης. Αν κάποιος ξέρει περισσότερα για το δήμαρχο, θα ήθελα να τα μάθω…
Ο Μπόρχες έχει ένα δοκίμιο (στις Διερευνήσεις, το πρώτο-πρώτο, νομίζω) για την κατάργηση της ιστορίας -ξεκινά από τον πρώτο αυτοκράτορα της Κίνας, αν θυμάμαι καλά.
Αμέσως μετά την κατάληψη δήμαρχος Ηρακλείου προσωρινά διορίστηκε ο Γερμανός κάτοικος Ηρακλείου Βενχ.
ο οποίος όμως ύστερα από λίγες μέρες αντικαταστάθηκε από
τον γερμανόφιλο Χρήστο Ζουράρη από το Βραχάσι Μεραμπέλλου με γενικό γραμματέα του δήμου τον επίσης
γερμανόφιλο Δημήτρη Ευαγ. Μεϊμαράκη.
Τα παραπάνω από το
Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945
του Γεωργίου Κάβου
Ναι! Καλά θυμάσαι βέβαια. «Το Τείχος Και Τα Βιβλία». Και το δικό μου μυαλό εκεί πήγε κατευθείαν. Ο Σι Χουανγκ Τι, που διέταξε την κατασκευή του Σινικού Τείχους, και να καούν όλα τα βιβλία πριν απ’ αυτόν. Εκεί και ο εκπληκτικός ορισμός του Μπόρχες για το αισθητικό γεγονός. Εκεί και το «Ο Σι Χουάνγκ Τι είχε εκτοπίσει τη μητέρα του « επί ελευθεριότητι»· την άτεγκτη δικαιοσύνη του οι ορθόδοξοι την ερμήνευσαν απλώς ως ασέβεια· ίσως ο Σι Χουάνγκ Τι θέλησε να εξαλείψει τα κανονικά βιβλία γιατί τον μέμφονταν· ίσως ο Σι Χουάνγκ Τι θέλησε να εξαφανίσει όλο το παρελθόν για να εξαφανίσει μία και μόνη θύμηση: την ατιμία της μητέρας του. (Έτσι όπως κι ένας άλλος βασιλιάς, στην Ιουδαία, πρόσταξε να σκοτώσουν όλα τα παιδιά, για να σκοτώσει ένα.)» (Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης)
Και για να θίξω και το θέμα άλλης ανάρτησής σου, γιατί αυτά τα καταπληκτικά βιβλία των εκδόσεων Ύψιλον έχουν συμπιεστεί στα τούβλα που κυκλοφορούν από τα Ελληνικά Γράμματα; Ο Μπόρχες δεν είναι αρκετά πυκνός από μόνος του; Πρέπει να πωλείται με το κιλό;
Μπράβο βρε dystropop, κι εγώ ξέχασα χτες βράδυ να ελέγξω το παράθεμα!
Για το άλλο, συμφωνώ και επαυξάνω, το έγραψα και στο άλλο ποστ.
Διαφωνώ, είμαι φαν των τούβλων! Είναι και πιο πρακτικά (εντάξει δεν εννοώ για ταξίδια) και πιο οικονομικά. Είναι δυνατόν, για παράδειγμα, να θες να διαβάσεις τον Ηρόδοτο και να πρέπει να αγοράσεις εννέα τομίδια; Και καμιά σκοτεινη συνομοσία δεν κρύβεται συνομοσιολόγε Δύτη πίσω από όλα αυτά. Αν ένα βιβλίο δεν έχει τουλάχιστον 500 σελίδες δεν το φχαριστιέσαι!
Είναι συναρπαστικές οι ιστορίες των ανθρώπων που προσπαθούσαν να σώσουν ιστορικά τεκμήρια σε δύσκολες εποχές. Η ιστορία των γλυπτών του Αρχαιολογικού Μουσείου είναι πασίγνωστη, αλλά σε μικρότερη κλίμακα συνέβαιναν κι άλλου παρόμοιες καταστάσεις (το γενικό πλαίσιο εξιστορεί ο Β. Χ. Πετράκος, «Τα αρχαία της Ελλάδος κατά τον πόλεμο 1940-1944», Μέντωρ 31 (1994) 71-185, ανατυπώθηκε στον αρ. 144 της Βιβλιοθήκης της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας). Στη Βέροια, για παράδειγμα, οι αρχαιότητες που είχαν προπολεμικά φυλαχθεί στην Παλαιά Μητρόπολη πετάχθηκαν σε λάκους της αυλής μαζί με σκουπίδια και ακαθαρσίες, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Όχι ότι τα πράγματα έφτιαξαν και πολύ αργότερα: μεταπολεμικά, οι αρχαιολόγοι της Βέροιας γκρινιάζουν γιατί, ελλείψει μουσείου, τα πολλά ενεπίγραφα μνημεία της πόλης βρίσκονται συχνά απροστάτευτα, ακόμη και στα πεζοδρόμια. Καταγράφονται ως και περιπτώσεις όπου επιτύμβιες πλάκες υπέστησαν σοβαρές φθορές από παιδιά που έπαιζαν μπάλα (!).
Κάνουν εξαιρετική δουλειά και είναι απαραίτητοι, αλλά δεν είναι και τόσο αφανείς -τουλάχιστον στα δικά μας, τα της Ύστερης Αρχαιότητας. Ξέρουμε τα ονόματά τους, εμείς του ισναφίου φυσικά, έτσι κι αλλιώς οι εκτός χορού δεν ξέρουν τα ονόματα ούτε των άλλων, των «συνετώ», επαινούμε την εργασία τους, βρίσκουμε και τα λάθη, αν υπάρχουν -κι αυτό μέσα στο παιχνίδι είναι.
δεν ξέρω αν το κείμενο φέρνει στη μπαλάντα, πάντως εάν είχα στη διάθεσή μου ένα παρόμοιο κείμενο κάθε πρωί θα μου ήταν ιδιαιτέρως τονωτικό.
αχ…
π2, όντως! Πρέπει να προσθέσω εδώ ότι η Βικελαία κάνει πολύ καλή δουλειά, συντηρεί τα αρχεία της, είναι πάντα ανοιχτή στον ερευνητή κλπ -αντίθετα με κάτι ΓΑΚ που ξέρω (όχι όλα -ξέρω για δυο ΓΑΚ στο ίδιο νησί, η μέρα με τη νύχτα).
Φώτη, εντάξει, και μεις ξέρουμε τα ονόματα των Τούρκων εκδοτών κειμένων π.χ. αλλά τείνουμε να τους υποτιμούμε ως επιστήμονες, ας πούμε, δικαίως ή αδίκως. Ήθελα να πω ότι η έκδοση μεγάλων αρχείων είναι δουλειά χρονοβόρα που δεν αποδίδει εύκολα σε αριθμό δημοσιεύσεων κλπ., θέλει επιμονή και αφοσίωση. Παραδέχομαι ότι ο Σταυρινίδης αν ζούσε σήμερα θα ήταν πιθανότατα σε πολύ καλύτερη μοίρα.
Ροΐδη, καλωσήρθες στα μέρη μου! Χαίρομαι αν σε τόνωσα…
Έβγαζε και το ωραίο εξαμηνιαίο περιοδικό «Παλίμψηστον», όταν διευθυντής ήταν ο μακαρίτης Νίκος Γιανναδάκης.
Δύτη κάποιες πρόσθετες πληροφορίες για τον κατοχικό δήμαρχο Μάνθο Πλεύρη και την ιστορία που συζητάμε μπορείς να βρεις εδώ: http://www.kairatos.com.gr/spanakis.htm
Επειδή μια από τις αναρτήσεις μπορεί να ακουστεί ως υποτιμητική, σχετικά με τις υποσημειώσεις της ιστορίας, επιτρέψτε μου να επαναλάβω φράση που έχω καταθέσει αλλού.
Σε παράπονο γράφοντος ότι στην καλύτερη περίπτωση θα εξασφαλίσει μια υποσημείωση στην ιστορία σοφός ερευνητής του είπε με πικρό χαμόγελο: «Και το θεωρείς λίγο αυτό;»
Τώρα για το θέμα της διάσωσης αρχείων έρχονται στη μνήμη δυο περιπτώσεις.Ο Ντίνος Κονόμος περιέγραψε σε αυτοβιογραφικό του βιβλίο πώς διέθεσε τα χρήματα που του είχε δώσει ο πατέρας του για τρόφιμα για να διασώσει σπανιότατα αντίτυπα Επτανησιακών εφημερίδων που ο μπακάλης χρησιμοποιούσε για να τυλίγει σαρδέλες…
Επίσης στο ΕΛΙΑ έχουν προσκομιστεί πολλά αρχεία που βρέθηκαν πεταμένα στα σκουπίδια. Μεταξύ αυτών και μέρος του αρχείου της… Ένωσης Λογοτεχνών!
Μια υποσημείωση σαφώς και δεν είναι λίγη, ούτε υποτιμητική είναι όμως, ίσως, λίγο άδικη (τουλάχιστον για το θέμα που συζητάμε). Με αφορμή «μια μνεία μικρή, κι ασήμαντη» γράφτηκε ο Καισαρίων, που δεν ήταν ένδοξος, κραταιός, αγαθοεργός . Μια προσπάθεια επανόρθωσης γιατί «στην ιστορία λίγες γραμμές μονάχα βρίσκονται για σένα».
visk, ωραία η βιογραφία του Σπανάκη! και σημειώνω, καμίνι η κοπάνα απ’ το σχολείο. Ωστόσο από τα στοιχεία που παραθέτει ο Λευτέρης παραπάνω)
-καλωσήρθες Λευτέρη!-
φαίνεται ότι ο Μάνθος Πλεύρης θα διαδέχτηκε προς το τέλος του πολέμου τον Ζουράρη. Τώρα, ο Ζουράρης ή ο γερμανός Βενχ είπε την περίφημη φράση, δεν ξέρουμε. Σύμφωνα με την αφήγηση του Σταυρινίδη, μάλλον ο δεύτερος αφού το γεγονός πρέπει να έγινε αμέσως μετά τον ερχομό των Γερμανών.
Αλφρέδε, και Geom, και μια υποσημείωση καλή είναι. Άντε και ένα ποστ σε κάποιο μπλογκ… Μια ιδιόρρυθμη περίπτωση διάσωσης αρχείων είναι τα χιλιάδες (τουλάχιστον) οθωμανικά κατάστιχα και έγγραφα που οι Τούρκοι πήγαιναν για πολτοποίηση το Μεσοπόλεμο: τα αγόρασε κοψοχρονιά η Βουλγαρία, και τώρα βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη Κύριλλου και Μεθόδιου στη Σόφια. Σημειωτέον, σε πολύ καλή κατάσταση, ταξινομημένα και απ’ όσο ξέρω πάντα στη διάθεση των ερευνητών.
Από την επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου φαίνεται ότι ο Μάνθος Πλεύρης ανέλαβε τα καθήκοντα του Δημάρχου τον Ιούλιο του 1941. Ίσως ο Λευτέρης να μπορέσει να μας πει περισσότερα.
«Καμίνι» δεν είναι μόνο η κοπάνα από το σχολείο αλλά γενικά η κοπάνα από οποιαδήποτε εργασία. Τουλάχιστον έτσι χρησιμοποιείται στο Οροπέδιο Λασιθίου.
Για τον διορισμό του Χρήστου Ζουράρη ως δημάρχου υπάρχει ανακοίνωση υπογραφόμενη από τον Ταγματάρχη Κρούγγερ
εξ ονόματος του Στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης που ήταν ο
πτέραρχς Κουρτ Στούντεντ οργανωτής της κατάληψης της
Κρήτης. Αυτός έμεινε στο νησί μέχρι την 8 Ιουλίου 1941 που έφυγε και ο τελευταίος αλεξιπτωτιστής.
Στις 9 Ιουλίου κατέφθασε και ανέλαβε ο Στρατηγός Αντρέ οπότε μεταξύ άλλων φαίνεται πως έγινε και η αλλαγή του δημάρχου. Κατά τη γνώμη μου λοιπόν ο δήμαρχος στον οποίο αναφέρεται ο Σταυρινίδης είναι ο Χρήστος Ζουράρης.
Λευτέρη, ευχαριστούμε! Ξέρουμε άραγε τι απόγινε αυτός ο κοσμοϊστορικός κύριος μετά την απελευθέρωση;
Γι’ αυτό φαίνεται ο Ζουράρις το γράφει με ι 🙂
Μαρία, κι εγώ το σκέφτηκα, κι αυτόν και το ηρωικό ανυπότακτο Βραχάσι που έπρεπε να μείνει αυτόνομη κοινότητα επειδή κλπ κλπ. Αλλά είπα να μην προσβάλω τον visk που είναι κοντοχωριανός, νομίζω. 🙂
Κοντοχωριανός είμαι με το Σπανάκη… και γείτονας του στη Χώρα. Ο άλλος είναι… Μακεδόνας
Μετά από αυτούς τους κάποιους με ψιλό μουστακάκι (ή και χωρίς), πραγματικά αφανείς, ακολουθούν και οι κάποιοι κύριοι ιστορικοί που γράφουν το Review Article with Addendum & Corrigendum είτε περί οθωμανικής αρχιτεκτονικής είτε περί παντός οθωμανικού ιστορικού γραπτού….
Για τον Ζουράρη δεν έχω κάτι άλλο πρόχειρο αυτήν τη στιγμή,
έχω όμως για τον επόμενο δήμαρχο τον Μάνθο Πλεύρη.
Όταν τον Δεκέμβριο 1941 ο Γενικός Στρ/κός Διοικητής Ηρακλείου Αντιστράτηγος Ιούλιος Ρίγκελ αποχώρησε λόγω μεταθέσεως ο δήμαρχος πέρασε ψήφισμα (με την υπόδειξη και του Νομάρχη Πασσαδάκη) για την μετονομασία μιας πλατείας
σε «Πλατεία Στρατηγού Ρίγκελ».
Ο Ρίγκελ φεύγοντας θεώρησε καλό να πάρει μαζί του κάμποσα αρχαία αντικείμενα από το μουσείο Ηρακλείου και από τη Γόρτυνα.
Γρηγόρη, ωστόσο πρέπει να πω ότι κι αυτό χρειάζεται, όσο νάναι. Ας γίνεται όμως με σεβασμό, να το πω έτσι.
Λευτέρη, ούτε αυτός ξέρουμε τι απέγινε μετά; ο Πλεύρης εννοώ.
Λες να φταίει το όνομα; Μα κάτι συμπτώσεις, ρε παιδί!
Αμάν βρε Δύτη πια, δεν βρίσκεις ικανοποίηση με τίποτα! Έχεις βάλει όλο τον κόσμο να ψάχνει 😉
εξαιρετικό.
Μαρία, είδες;
Geom, έτσι δουλεύουν οι ερευνητές, βάζουν άλλους να ψάχνουν! 🙂
Στράτο, ευχαριστώ!
Ποσοι και ποσα κρυβονται κατω απο την γυαλιστερη και εφημερη επιφανεια των πραγματων! Προσκυνω Δυτη. Εμεις
οι αδαεις που μονο να ψυχανεμιζομαστε μπορουμε, μαθαινουμε τι παναπει μερακι και καημος. Τιμη και δοξα.
Δύτα υπόσχομαι να ψάξω τα πράγματα καλύτερα για τους
παραπάνω δύο δημάρχους.
Για τον γραμματέα όμως συμπληρώνω πως υπάρχει κατάθεση του γκεσταμπίτη Βίλχεμ Κρον στον ανακριτή λοχαγό Γιώργο Κάββο με ημερομηνία 12 Ιουνίου 1944 στην οποία αναφέρει πως
«…η οικογένεια Μεϊμαράκη και ιδίως ο Μίμης ήσαν εκείνοι που
έδειδαν πληροφορίας περί των Αγγλοφίλων του Ηρακλείου και εκείνος ο οποίος παρέσχε πληροφορίας δια τους ομαδικώς
εκτελεσθέντας 50 κλπ…»
Ο ίδιος ο Κάββος μάλιστα αναφέρει πως όταν ζήτησε για τις ανακρίσεις γερμανομαθή διερμηνέα οι Άγγλοι του διέθεσαν τον γερμανομαθή δικηγόρο Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Για τον Στέργιο Σπανάκη θέλω να συμπληρώσω πως εξέδωσε
τη σειρά
«Μνημεία της Κρητικής Ιστορίας» με κάμποσους τόμους και καλύπτει την εποχή της ενετοκρατίας.
Πρόκειται συνήθως για τις εκθέσεις των Ενετών Προβλεπτών προς την ενετική γερουσία και αφορούσε στα πεπραγμένα
τους στην Κρήτη κατά την διετία της διοίκησής τους.
Οι εκδόσεις αυτές είναι πολύ προσεγμένες, περιέχουν το
πρωτότυπο ενετικό κείμενο, ελληνική μετάφραση, σχόλια
και καμιά φορά γκραβούρες ή σχέδια.
Για πολλά χρόνια επίσης ο δικός του δίτομος
«Οδηγός της Κρήτης» ήταν ότι καλύτερο
κυκλοφορούσε για το νησί.
espectador, δεν είμαι σίγουρος ότι ισχύει συχνά, αλλά ο Σταυρινίδης πράγματι ήταν ιδιαίτερη περίπτωση, ή ο φίλος του ο Σπανάκης.
Λευτέρη, είσαι θησαυρός! Να μην σχολιάσω τα ονόματα που ξεπετάγονται από παντού… 🙂 Για τον Σπανάκη να πούμε ότι πολύ χρήσιμο είναι και το δίτομο «Πόλεις και οικισμοί της Κρήτης», για όσους ασχολούνται σχετικά.
Είναι πάντως και λίγο «αναγκαίο κακό» αυτό, δεν νομίζεις; Θέλω να πω, είναι πολύ πολύ δύσκολο, κι ακόμα πιο χρονοβόρο, ο ίδιος άνθρωπος να καταφέρει και να μεταγράψει (κι ενδεχομένως μεταφράσει) ένα μεγάλο όγκο εγγράφων, και να κάνει τη συνθετική δουλειά του ιστορικού.
Θυμάσαι που λέγαμε για τα τουρκικά πανεπιστήμια; Ε, στην Τουρκία δεν είναι λίγο σαν να έχει γίνει καταμερισμός εργασίας; Τα περιφερειακά πανεπιστήμια έχουν κυρίως ερευνητές (ή και φοιτητές) που είναι πολύ καλοί και παραγωγικοί στην εξερεύνηση των αρχείων και τη μεταγραφή εγγράφων, ενώ τα πανεπιστήμια Κων/πολης και Άγκυρας έχουν ιστορικούς που συνήθως δεν αφιερώνουν τόσο από τον χρόνο τους σ’αυτή τη δουλειά (όχι βέβαια ότι ιστορικοί όπως ο Ελντέμ ή ο Ντερινγκίλ δεν έχουν καταβροχθίσει αρχεία με το κιλό!), αλλά κάνουν εξαιρετικές συνθετικές δουλειές. Το θέμα βέβαια είναι και στα μεν και στα δε να μπορεί κανείς ν’ασχοληθεί μ’αυτό στο οποίο είναι πιο καλός…
Α προπό, σας θαυμάζω όσους εντρυφείτε στα οθωμανικά αρχεία, εγώ δεν το έχω αποτολμήσει ακόμα! 🙂
k2, για κάποιο ανεξήγητο λόγο το είχε τσακώσει η σπαμοπαγίδα το σχόλιό σου. Περιγράφεις αυτό ακριβώς που έχω στο μυαλό μου: η εκτίμηση που έχουμε στους ερευνητές των περιφερειακών τουρκικών πανεπιστημίων δεν είναι και μεγάλη, στα συνέδρια τους σνομπάρουμε κλπ., αλλά κάποιος πρέπει να κάνει τη χαμαλοδουλειά. Και η Φαρόκι π.χ. έχει καταβροχθίσει τόνους αρχείων, δεν έχει όμως φάει ποτέ το χρόνο της να εκδόσει ένα ολόκληρο (ευτυχώς, γιατί δεν θα είχε γράψει τα υπόλοιπα). Θα μου πεις, έτσι κι αυτοί (οι «περιφερειακοί») ευχαριστημένοι είναι, η αδικία είναι σε ένα μάλλον μεταφυσικό επίπεδο, θαρρώ.
Για τα οθωμανικά αρχεία, είναι να μην κάνεις την αρχή! Κι εγώ φοβόμουν καιρό να το αποτολμήσω, θυμάμαι, μετά όταν χρειάστηκε διαπίστωσα ότι όποιος πέφτει στα βαθιά θα κολυμπήσει. 🙂
Όντως, αδικία υπάρχει κατά τη γνώμη μου μόνο σε μία περίπτωση: αν ένας φοιτήτης βρεθεί σ’ένα περιφερειακό πανεπιστήμιο (κυρίως λόγω έλλειψης οικονομικών μέσων, γιατί πόσες οικογένειες του Καρς ή του Ντιάρμπακιρ μπορούν να στείλουν τα παιδιά τους για σπουδές στην Κων/πολη ή την Άγκυρα;) είναι απίθανο να μπορέσει να γίνει καλός ιστορικός, ακόμα κι αν έχει μυαλό και μεράκι. Μάλλον δεν θα ξεφύγει ποτέ από τη χαμαλοδουλειά…
Α, εγώ είμαι ακόμα στα ρηχά και με μπρατσάκια: μεταγραμμένα κείμενα εποχής Νεότουρκων! 🙂
Δύτη επανέρχομαι μόνο για να μαζέψω ένα σκουπίδι που μούπεσε στην αυλή σου:
Προφανώς η ημερομηνία είναι 12 Ιουνίου 1945 κι όχι ένα
χρόνο νωρίτερα όπως αναφέρω στο προτελευταίο μου ποστ.
Ορίστε μια παρεμφερής ιστορία: ο κ. αββάς Migne, γνωστός και μη εξαιρετέος
http://boustasia.blogspot.com/2010/04/2010.html
Τώρα το διάβασα, εξαιρετική ανάρτηση για τον Σταυρινίδη. Μπράβο και πάλι μπράβο.
Ο Σταυρινίδης έχει γράψει και ένα καταπληκτικό ιστορικό βιβλίο σε τρεις τόμους, » Ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας και οι συμπολεμιστές του», με πλήθος πηγών και ιστορικών αναφορών, τραγούδια, παραπομπές σε πρωτότυπες πηγές, επιστολές κλπ. Το διαβάζεις και είναι σα να ζεις την εποχή της τουρκοκρατίας και των επαναστάσεων στην Κρήτη. Το έχω προσκεφάλι, είναι και πολύ ευκολοδιάβαστο.
Θα μπορούσες να το χαρακτηρίσεις και σύνθεση το έργο αυτό, αν κατάλαβα καλά την διαφοροποίηση που κάνεις μεταξύ ιστορικών που ασχολούνται με πρωτότυπες πηγές και ιστορικών που συνθέτουν (ειδικός δεν είμαι).
Έχει γράψει και άλλα νομίζω ο Σταυρινίδης αλλά τώρα δεν θυμάμαι τίποτα. Φυσικά αιώνια ευγνωμοσύνη πρέπει να του χρωστάμε για την μετάφραση των κωδίκων.
Μπράβο και πάλι.
Μπετατζή, χρόνια ακούω για αυτό το βιβλίο και δεν έχω αξιωθεί να το ξεφυλλίσω ακόμα! Άκουσα ότι η Βικελαία σκοπεύει να το επανεκδώσει. Εκεί, αν δεν κάνω λάθος, φαίνεται ότι ο Σταυρινίδης είχε διαβάσει πολύ περισσότερα έγγραφα απ’ όσα τελικά δημοσίευσε…
Ένα άλλο βιβλίο του που ξέρω είναι για μια ρεθύμνια σουλτάνα.
(ευχαριστώ)
http://perastekosme.blogspot.gr/2011/02/blog-post.html
τώρα το είδα εξαιτίας τού παραπάνω σχόλιου (γιατί σ’ έχω στον ρήντερ μου και με τα σχόλια 🙂 )
δεν ξέρω γιατί μού ξέφυγε, αφού σε διάβαζα τότε (νομίζω 😯 )
το κρατάω (μέσω ανεπαρκούς λάϊκ) για να το βρίσκω ευκολότερα να μού φτιάχνει το κέφι (και κάποιος άλλος παραπάνω το είπε ! )
Ένα ωραίο κείμενο από τον ανιψιό του Σταυρινίδη και ιστορικό Μάριο Χατζόπουλο: https://archive.patris.gr/articles/148017
εγγονό βέβαια
[…] μετάφραση· Νικόλαος Σταυρινίδης, Μεταφράσεις Τουρκικών Ιστορικών Εγγράφων, τ. Δ΄, […]