Η πολιορκία κρατούσε ήδη από τις αρχές Απριλίου του ’21, και βρισκόμαστε ήδη στον Ιούνιο του 1822. Τα πράγματα είχαν αρχίσει να μην πάνε πολύ καλά για τους έγκλειστους:
Επειδή έγινε φανερό ότι αν εξακολουθούσαν να δίνουν σε κάθε κάτοικο δέκα οκάδες σιτάρι, από όσο ήταν αποθηκευμένο… σε δύο μήνες δεν θα υπήρχε επάρκεια και δεν θα τους έφθανε, αποφασίστηκε όσοι ήταν ικανοί για πόλεμο και μάχη να παίρνουν από δέκα οκάδες και οι γυναίκες, τα κορίτσια και τα αγόρια από οκτώ οκάδες. Αφού με αυτόν τον τρόπο συντηρήθηκαν για ακόμη έναν περίπου μήνα, μερικοί αδηφάγοι σε δεκαπέντε μέρες τελείωσαν τα τρόφιμα που αναλογούσαν στον καθένα. […] Πέντε άτομα από τους Αλβανούς του πολιορκούμενου κάστρου και κάποιες άχρηστες για δουλειά μαύρες υπηρέτριες και φτωχές γυναίκες, σύνολο είκοσι, με τη δική τους θέληση βγήκαν από το κάστρο και έμειναν έξω γυμνές, πεινασμένες και ενδεείς. Οι καταραμένοι [πολιορκητές] δεν τους δέχθηκαν και επειδή το να τους πάρουν [οι πολιορκούμενοι] ξανά μέσα στο κάστρο ήταν επιβλαβές για την τάξη του τόπου και ενάντιο προς τους κανόνες του πολέμου, εκείνοι εγκαταλελειμμένοι έμειναν στη μέση και πέθαιναν ένας-δύο την ημέρα, πίνοντας το ποτήριον του μαρτυρίου.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι κάτοικοι του κάστρου, εκτός του ότι επέδειξαν ζήλο και άντεξαν την αγωνία της κατάστασης για έναν ακόμη μήνα, εκδήλωσαν υπομονή και δύναμη. Όμως, λαμβάνοντας υπόψη ότι, επειδή μέρα με τη μέρα αυξανόταν η σφοδρή πείνα και επιδεινωνόταν η αδυναμία τους, πέθαιναν δέκα-δεκαπέντε άτομα τη μέρα, με τον λιμό που είχε πέσει στους κατοίκους δεν έμεινε σε κανέναν δύναμη να βγει για μάχη. Με την ελπίδα ότι τα χόρτα που φύτρωναν γύρω από το κάστρο θα μπορούσαν να τους συντηρήσουν, με χίλιες δυσκολίες και πολεμώντας με τους άπιστους μάζευε ο καθένας μία ποσότητα. Κι επειδή τα έτρωγαν μόνο βρασμένα σε νερό, η όψη τους άλλαξε και τα χαρακτηριστικά τους άλλαξαν χρώμα. Έπαψαν τελείως να περπατούν και εξαιτίας της πλήρους αδυναμίας αρρώσταιναν και πέθαιναν ξαφνικά μέσα στην αγορά και τις συνοικίες. Κάποιοι ξένοι [φτωχοί] έκαναν λοιπόν μεταξύ τους συμβούλιο και είπαν:
«Δεν είναι δυνατή η προμήθεια τροφίμων και η σφοδρή πείνα μας καταβάλλει, είναι σαφές ότι θα διαταράξει την πίστη μας. Να πάμε μια φορά να εξηγήσουμε την κατάσταση στους προκρίτους και τους αγάδες και, αν δεν βρεθεί μια λύση, δεν μπορούν να σταματήσουν διακόσιους άνδρες. Όπως και να έχει, ανοίγουμε την πύλη του κάστρου και ανακατευόμαστε με τους απίστους· τουλάχιστον να δει το μάτι μας ψωμάκι! Αν στη συνέχεια πεθάνουμε όλοι μας στα χέρια των απίστων, χάρη στην ψυχή μας κάνουμε. Άλλο μέτρο δεν θα έχει όφελος.»
Δεν είναι το Μεσολόγγι. Είναι το Ναύπλιο, και οι πολιορκούμενοι είναι οι Τούρκοι. Αφηγείται ο Γιουσούφ Μπέης, γιος του πρώην πασά του Μοριά, με ελληνίδα μητέρα (ο Φωτάκος μιλά με πολύ καλά λόγια για την αφεντιά του).
Για την ιστορία, η Έξοδος δεν έλαβε χώρα. Ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις, ανταλλαγή ομήρων, και τελικά η πολιορκία λύθηκε από τον ερχομό του Δράμαλη, για να ξαναρχίσει μετά τα Δερβενάκια – η πόλη παραδόθηκε τελικά τον Δεκέμβριο.
Δεν είχαν λείψει πάντως και πιο ευτράπελα επεισόδια:
Εκείνο όμως το βράδυ ο καβάσης Ντελή Μπεκίρογλου Μουσταφάς, που ήταν στην υπηρεσία μου, υπέκυψε στο σαρκικό πάθος και την επιθυμία του: μαζί με τον γιατρό του τόπου ξελογιάστηκαν με δύο Ρωμιούς απίστους και αποφάσισαν να δραπετεύσουν εκείνη τη νύχτα. Νωρίς το πρωί βγήκαν από την Πύλη του Γιαλού, μπήκαν σε μία βάρκα και διέφυγαν στην ακτή όπου βρίσκονται οι άπιστοι και αφού δέχθηκαν να αλλάξουν θρήσκευμα, σκόρπισαν σ’ αυτόν και στον μέλλοντα κόσμο.
(Πηγή: Σ. Λαΐου – Μ. Σαρηγιάννης, Οθωμανικές αφηγήσεις για την Ελληνική Επανάσταση: από τον Γιουσούφ Μπέη στον Αχμέτ Τζεβντέτ Πασά, Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών 2019, σ. 124-125, 129)
Καλημέρα, πολύ καλό!
Μάθαμε άραγε τι απέγινε ο αλλαξόπιστος καβάσης;
Όχι, απ’ όσο ξέρω.
Ίσως λίγο ψάξιμο στα Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας.
Ωραίο. Και για το πονηρό ευτράπελο.
Το βιβλίο το είχα στη λίστα, για να το αγοράσω, αλλά με πρόλαβε η άτιμη η καραντίνα.
Αν δεν κάνω λάθος έπρεπε να βάλω πονηρό ευτράπελο για να σχολιάσεις μετά από χρόνια!!
Ωραίο …κι έχει και σασπένς!
Καλή Έξοδο!
Πόλεμος, ήταν. Πολλά βλέπει κανείς.
Η σύνδεση με την επικαιρότητα, ωστόσο, αναπόφευκτη. 🙂
Εξίσου επίκαιρη η αναφορά ότι οι αντιπαραγωγικοί εγκατέλειψαν οικειοθελώς (;) το κάστρο. Αν ζούσε σήμερα ο Μπέης, θα είχε προσφορές από αρκετά ΜΜΕ.
Επάνω στην ώρα ήρθε κι αυτή η ενδιαφέρουσα συνέντευξη.
https://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/275283/to-1821-apo-tin-othomaniki-skopia-mia-diafotistiki-syzitisi
— Ποιος ήταν ο Γιουσούφ Μπέης και ποια η αποστολή του στην Πελοπόννησο παραμονές του ξεσηκωμού; Πώς δείχνει να αντιλαμβάνεται ο ίδιος την κατάσταση και ποια σημεία των γραφόμενών του παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον;
Σ.Λ. Ο Γιουσούφ Μπέης ήταν αξιωματούχος, μέλος του σώματος των ιππέων (silahşor-ı hassa) της Υψηλής Πύλης. Καταγόταν από το Ναύπλιο και ο πατέρας του είχε υπάρξει Οθωμανός διοικητής (βαλής) της Πελοποννήσου στο τέλος της δεκαετίας του 1780. Ο ίδιος ήξερε ελληνικά και το ενδιαφέρον είναι ότι μαρτυρείται σε άλλη πηγή –ελληνική αυτήν τη φορά– πως η μητέρα του ήταν χριστιανή, την οποία είχε αιχμαλωτίσει ο πατέρας του στα Ορλωφικά. Βρέθηκε στην Πελοπόννησο το 1821 για να ρυθμίσει ζητήματα που αφορούσαν τις φοροενοικιάσεις, δηλαδή το δικαίωμα είσπραξης φόρων, το οποίο φαίνεται ότι είχε, άγνωστο όμως υπό ποιους όρους. Επισκέφθηκε, δε, το Ναύπλιο, για να συναντήσει τους συγγενείς του, και εγκλωβίστηκε στο κάστρο του Ναυπλίου, όταν άρχισε η πολιορκία του. Διαβάζοντας το κείμενο-μαρτυρία του Γιουσούφ Μπέη, που σημειωτέον γράφτηκε αρκετά χρόνια μετά τη λήξη της αιχμαλωσίας του, αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο ίδιος μετακινείται από την παραδοσιακή ερμηνεία, που είχε αποδεχθεί και η Υψηλή Πύλη, ότι η επανάσταση έγινε από τους εχθρούς του Ισλάμ, στην αναγνώριση ότι οι Ρωμιοί αποτελούσαν ένα ξεχωριστό «μιλλέτι»-έθνος, που, όπως χαρακτηριστικά δηλώνει, σαν όλα τα έθνη σε κατάσταση δουλείας αναζητούσε την ανεξαρτησία· με άλλα λόγια, για τον Γιουσούφ Μπέη υπήρχαν μιλλέτια-έθνη στην αυτοκρατορία, που αμφισβητούσαν την πολιτική κυριαρχία των μουσουλμάνων. Εδώ είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι για τον Γιουσούφ Μπέη δεν υπήρχαν Τούρκοι αλλά μόνο μουσουλμάνοι, ενώ, αντίθετα, υπήρχαν Ρωμιοί όπως και Αρβανίτες. Αυτή η μετακίνηση από τη θρησκεία στο έθνος όσον αφορά τους μη μουσουλμάνους Οθωμανούς υπηκόους, δείχνει και τη μετατόπιση της σημασίας της έννοιας μιλλέτ από τη θρησκευτική στην εθνική ομάδα, που είναι ορατή την εποχή αυτή, και την οποία εκφράζει ο Γιουσούφ Μπέης. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ο ίδιος δεν συνεχίζει να δίνει έμφαση στον ρόλο της θρησκείας: π.χ. στο κείμενο αναφέρεται ότι οι Ρώσοι βοήθησαν τους Ρωμιούς γιατί έχουν την ίδια θρησκεία, οι κακούργοι Ρωμιοί επιτίθενται εναντίον των (μουσουλμάνων) πιστών, η σφαγή των Οθωμανών στην Τρίπολη οφείλεται και στα αμαρτήματα των μουσουλμάνων κ.λπ. Μην ξεχνάμε ότι ο Γιουσούφ Μπέης έζησε σε μια άκρως μεταβατική περίοδο, στην οποία οι άξονες που όριζαν την πραγματικότητα για έναν Οθωμανό μουσουλμάνο (πολιτική και θρησκευτική ανωτερότητα έναντι των μη μουσουλμάνων) είχαν αρχίσει να ανατρέπονται και η αμφιταλάντευση μεταξύ παράδοσης και της ανάγκης για μεταρρυθμίσεις ήταν ορατή στο επίπεδο της οθωμανικής ελίτ. Παρόλα αυτά για τον Γιουσούφ Μπέη το ξέσπασμα της επανάστασης και η έκβασή της οφειλόταν σε λάθη στρατηγικής και διαχείρισης της κρίσης παρά σε εγγενείς αδυναμίες του οθωμανικού κρατικού μηχανισμού. Πηγή: http://www.lifo.gr
— Έχει λοιπόν πολλά ενδιαφέροντα σημεία η αφήγησή του.
Σ.Λ. Πράγματι. Ξεχωρίζουν οι συζητήσεις του με κάποιους από τους επικεφαλής των επαναστατών, όπου μεταφέρονται –διαμεσολαβημένες, βέβαια– οι απόψεις των τελευταίων για τους λόγους που ξεσηκώθηκαν οι «φτωχοί ραγιάδες», όπως λέει –κατά τον Γιουσούφ Μπέη– ο Θάνος Κανακάρης. Επίσης, οι αναφορές στη δική του βεβαρημένη ψυχική κατάσταση και στις αγωνίες τόσο του ίδιου όσο και των υπολοίπων έγκλειστων μουσουλμάνων, οι οποίες κορυφώθηκαν με το λιμό που ενέσκηψε στο Ναύπλιο κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, καθιστούν την αφήγηση ακόμα πιο ενδιαφέρουσα πηγή. Πρέπει να πούμε ότι η πηγή μας ανήκει στις λιγοστές περιπτώσεις οθωμανικών μαρτυριών πριν τα μέσα του 19ου αι., όπου, άμεσα ή διαβάζοντας κανείς μέσα από τις γραμμές, αναγνωρίζει κανείς συμπεριφορές και νοοτροπίες της εποχής. Πηγή: http://www.lifo.gr
Μπουκάν, Γρηγόρη, βλέπω με την καραντίνα συνεχίζουν να βγαίνουν οι παλιοί σχολιαστές ωσάν τους χοχλιούς 🙂
ΑΤΜ, πράγματι! Ωστόσο σημείωσε ότι αυτό ακριβώς το κομμάτι είχα σκεφτεί να βάλω εδώ και πάνω από ένα μήνα.
JAGO, πράγματι έχει σουξέ αυτό το βιβλίο 🙂 Μια εκτεταμένη παρουσίαση έχει και εδώ: https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/230964_ti-eide-o-gioysoyf-mpeis-1821
Είσαι εξαιρετικός όπως πάντα
Πολύ ωραό εύρημα
Σας το είχα υποσχεθεί 🙂
«make love not war» η καθ’ ημάς πολύ προχώ ανατολή όταν οι χίππηδες τρώγανε ακόμα βελανίδια, τι να μας πουν τώρα.
Χαχά!
(Βλέπω ελέω καραντίνας επανακάμπτετε όλοι 🙂 )
Μάλλον δεν έπιασα το υπονοούμενο, καθώς δεν κατάλαβα πού είναι το ευτράπελο…
Ε, ευτράπελο με την έννοια ότι δεν είναι τραγικό. Ας πούμε ότι είναι μια ωραία ερωτική ιστορία μες στη δίνη του πολέμου.
Εντάξει, αλλά σαρκικό πάθος κι επιθυμία είναι και η πείνα, κι εν προκειμένω οι άπιστοι μπορούσαν να την ικανοποιήσουν. Εγώ το διάβασα έτσι, χωρίς σεξουαλικά.
Παραείμαι αθώος, ε;
Πήγα να απαντήσω πριν δω το τελευταίο και τώρα κατάλαβα την παρεξήγηση. Ξελογιάστηκαν, λέμε! 🙂
Ωραίες κι επίκαιρες οι (ευτράπελες και μη) επιλογές σου!
Ευχαριστώ και περιμένω σύντομα συνέχειες.
Άλλος ένας εξαφανισθείς! Καλώς τον!
Καλώς σας βρήκα!
Ήμουν στο άλλο μπαρ κι όταν είδα πως έχεις νέα ανάρτηση, έσπευσα!
Το βιβλίο από όπου και προέρχεται το απόσπασμα είναι εξαιρετικό. Και μιλώ φυσικά και για το πρώτο μισό όπου και η εκτενής εισαγωγή προτού ακολουθήσει η μετάφραση του κειμένου του Γιουσούφ Μπέη.
Για όσους από μας η οθωμανική ιστορία είναι μερακλίκι, η μονογραφία αυτή διαβάστηκε σε μια νύχτα.
Χαίρομαι, γιατί κάπου έχω βάλει κι εγώ το χεράκι μου 🙂
Αν βάλατε κι εσείς το χεράκι σας υπάρχει χώρος για ερωτήσεις/σχόλια επί του έργου ή εδώ στεκόμαστε μόνο στο απόσπασμα;
Ε αν μη τι άλλο το έχω διαβάσει οπότε μπορώ να πω τη γνώμη μου 🙂
Δε θα ρωτήσω γενικά για την οθωμανική πρόσληψη της επανάστασης. Θα ταν δύσκολο να απαντηθούν τέτοια ερωτήματα στο μπλογκ.
Θα ρωτήσω όμως για κάποια πράγματα που μου έκαναν εντύπωση στην αφήγηση του Γιουσούφ Μπέη:
1. Η αναφορά στην πτώση της Τριπολιτσάς, κλείνει ουσιαστικά με την επίρριψη της ευθύνης στους μουσουλμάνους κατοίκους της και τον έκλυτο βίο που διήγαγαν, με αποτέλεσμα να μην πράξουν τα δέοντα για την άμυνα και τον εφοδιασμό της πόλης. Μου κάνει εντύπωση που αυτό πέρασε τη οθωμανική λογοκρισία. Ταιριάζει βέβαια με τις ιδέες του Ιμπν Χαλντούν, όμως το κείμενο του Γιουσούφ γράφτηκε προς το τέλος της επανάστασης, όταν ήταν πλέον ξεκάθαρο στην Πύλη τι είχε συμβεί. Και επιχειρήματα περί τρυφηλότητας ηγετικών μορφών του Μωριά, θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως αποτυχία της ίδιας της Πύλης
2. Υπάρχει αναφορά επίσης στη μη αποστολή των χαρεμιών & των αμάχων στο Ναύπλιο με ταυτόχρονη οχύρωση του αργολικού κάμπου. Είναι αμφίβολο τι στρατηγικό πλεονέκτημα θα έδινε κάτι τέτοιο, όταν τα βουνά γύρω από τον κάμπο ήταν εκτός ελέγχου για τους Οθωμανούς. Απλά θα χαν αποφύγει τη θανάτωση των αμάχων. Αντίστοιχη άποψη εξέφρασε και για τον Κεχαγιάμπεη που συνέχισε για Τριπολιτσά. Μάλλον πρόκειται για τοπικισμό. Πάντως υπάρχει και δημοτικό τραγούδι της Κορώνης του 1828 για τον Κιαμήλ Μπέη που αναφέρει πώς ξεγελάστηκαν και άφησαν χαρέμια και οικογένειες μέσα στην Τρίπολη 🙂
3. Η ταύτιση πράξεων των αλβανών με την καταγωγή τους μάλλον είναι απότοκος της μάχης του πατέρα του με τις αλβανικές φάρες μετά τα ορλωφικά 🙂
ps. Η αναφορά του Γιουσούφ στους μουσουλμάνους της Βοστίτσας και τη θανάτωση τους στο λιμάνι είναι σαφέστατα λαθεμένη. Οι άμαχοι κατάφεραν και μπήκαν στα Σάλωνα όπου παρόλο που μετά την πτώση του κάστρου τούς χαρίστηκε η ζωή και μαντρώθηκαν σε ορισμένα αρχοντικά, στη συνέχεια πυρπολήθηκαν μαζί με τα σπίτια όταν ο Πανουργιάς έφυγε για το Ζητούνι και δεν ήθελε να αφήσει πίσω του «προβλήματα»
Ωχ αυτά δεν τα πολυξέρω. Το (2) και το υστερόγραφο δηλ., δεν έχω ασχοληθεί πολύ με την Επανάσταση. 😦
(1) Όλη η οπτική της οθωμανικής κυβέρνησης, εν μέρει επειδή άργησε να κατανοήσει τη δυναμική του εθνικισμού και του εθνικού οράματος, εν μέρει επειδή φυσικά ούτε μπορούσε ούτε ήθελε να παραδεχτεί κάποιου είδους στρατιωτική ανωτερότητα κάποιων κατσαπλιάδων στο Μοριά, βασίστηκε στο ότι έγιναν λάθη, αστοχίες, απρονοησία κλπ.
(3) Η σχέση της οθωμανικής ελίτ με τους Αλβανούς έχει ιστορία. Στα τέλη του 18ου αιώνα ο Πενάχ Εφέντης προτείνει να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Ισπανών με τους Ινδιάνους και να τους εκπολιτίσουν με μέσα, χμ, κάπως βίαια. Και αυτός βέβαια ξεκινά με βάση τις εμπειρίες του από τα ορλωφικά, οπότε η επισήμανσή σου είναι καίρια!
[…] μορφωμένος, ήξερε και ελληνικά, και περιγράφει μια παρολίγον Έξοδο στο Μεσολόγγι στο […]