Από τα Θεραπειά στη Μπουχάρα

Πολύ λίγα ξέρουμε για τον Βασίλειο Βατάτζη, και είναι μάλλον απίθανο να μάθουμε περισσότερα (αν και ίσως υπάρχουν). Πρόσφατα αναφέρθηκε σε ένα δημοσίευμα ιρανολογικού ενδιαφέροντος, και μια και το χρωστάω σχεδόν ένα χρόνο τώρα σε ένα φίλο, είπα να συνοψίσω αυτά τα πολύ λίγα.

Γεννήθηκε στα Θεραπειά της Πόλης το 1694 και ήταν γιος ενός αξιωματούχου του Πατριαρχείου. Όπως διηγείται ο ίδιος,

…ετών ων αριθμόν δέκα τε και τεσσάρων, / την τάξιν δε και άσκησιν επιθυμών εμπόρων, / και περιήγησιν φιλών κόσμου και πολλών χώρων, / εν ηλικία ταύτη δε, ως άνωθεν φανίζω, / και εν ονόματι Χριστού προς ξέν’ αναχωρίζω

Το πρώτο του ταξίδι ήταν στη Μόσχα, μέσω Μολδαβίας και Κιέβου. Ξαναγύρισε στην Πόλη, δεν έκατσε όμως πολύ: από το Μπρασόβ και την Πολωνία έφτασε ξανά στη Μόσχα, απ’ όπου ακολούθησε το δρόμο του Αστραχάν για την Περσία. Πάλι στη Μόσχα, και από κει ξανά Περσία: Γκιλάν, Καζβίν, Κουμ και Ισφαχάν. Αυτά γίνονται το 1716.

Επιστροφή στα πάτρια, και κατόπιν (βρισκόμαστε πια στο 1727) ο Βατάτζης ξαναφεύγει για Μόσχα (όπου φαίνεται ότι η οικογένειά του είχε ήδη σχέσεις), και από κει αποφασίζει να γυρίσει την άγνωστη τότε κεντρική Ασία. 

Advertisement

Read Full Post »

Περσική άμυνα

Μέρες τώρα προσπαθώ (όπως όλοι, ή τουλάχιστον όσοι προσπαθούν να διαβάσουν πίσω από τις γραμμές, καθώς λέμε) να καταλάβω τι περίπου συμβαίνει στο Ιράν. Η πρώτη εικόνα είναι πολύ ευανάγνωστη: καταπιεσμένος λαός εξεγείρεται κατά του θεοκρατικού καθεστώτος. Η δεύτερη, είναι λίγο παράξενη: όπως και να το κάνουμε, ο αντιπαθητικός ή αστείος τυπάκος στην εξουσία πήρε όντως την πλειοψηφία, έστω και μετριασμένη σε σχέση με το επίσημο αποτέλεσμα, και επιπλέον αποδεικνύεται ότι η πληροφόρηση στη Δύση περνάει από το ίδιο φίλτρο προπαγάνδας που περνάνε διάφορα, από τον κορμοράνο του Κόλπου, την ενθουσιώδη υποδοχή των Αμερικανών στη Βαγδάτη, τις πορτοκαλί επαναστάσεις και άλλα γραφικά. Η τρίτη εικόνα είναι ότι στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε ούτε καταλαβαίνουμε τίποτα. Όσα πλάνα έχω δει από τα γεγονότα, δείχνουν σαφώς μια εξέγερση της μεσαίας τάξης. Και η μεσαία αυτή τάξη, φωνάζει «ο Θεός είναι μεγάλος», όσο και να θέλουν να μας πείσουν ότι αντίπαλός τους είναι το Ισλάμ.

[ Παρένθεση: το ίδιο, περί μεσαίας τάξης,  διάβασα στο σχόλιο ενός Αμερικανού τηνέιτζερ για τον αθηναϊκό Δεκέμβρη -οπότε, μην είσαι ποτέ σίγουρος, γιατί τι σημαίνει μεσαία τάξη; Ειρήσθω εν παρόδω, έχω την εντύπωση ότι μεγαλόσχημοι ευρωπαϊστές δημοσιογράφοι που περιφρόνησαν τον αθηναϊκό Δεκέμβρη ακριβώς χάρη στη συμμετοχή των παιδιών της μεσαίας τάξης, εγκαλούν τώρα όσους δεν βλέπουν την κραυγή της ιρανικής μεσαίας τάξης για ελευθερία. Η γραμμή είναι, εξέγερση που κοιτά προς τη Δύση = καλή εξέγερση, εξέγερση κατά της Δύσης = ολοκληρωτισμός/πραξικόπημα/κουλτούρα της βίας και δε συμμαζεύεται. Μαοϊκοί αντάρτες στο Νεπάλ = Δεν ξέρω/δεν απαντώ. Κλείνει η παρένθεση]

Read Full Post »

Περσικές εκδοχές του θανάτου

Δύο αποσπάσματα από μια ιστορία της περσικής λογοτεχνίας (A. J. Arberry, Classical Persian Literature, Λονδίνο 1958, σελ. 364 και 393-94):

… Παρεμπιπτόντως όμως, πρέπει καταρχάς να θυμόμαστε ότι τα λεγόμενα Απομνημονεύματα και Διδαχές του Τιμούρ [Ταμερλάνου], τα οποία για καιρό θεωρούσαμε πως πρωτογράφτηκαν (σε τουρκικά τσαγατάι) από την πένα του αυτοκράτορα, έχουν πλέον αναγνωριστεί ως πλαστογραφίες, όπως και πράγματι είναι. Γιατί τι να πει κανείς, λόγου χάριν, για μια αυτοβιογραφία που καταλήγει ως εξής: «Τη νύχτα της 17ης του μήνα Σαμπάν, φωνάζοντας το όνομα του Θεού έχασα τις αισθήσεις μου, και παρέδωσα την αγνή ψυχή μου στον Παντοδύναμο και Πανάγιο Δημιουργό»;

 

[απόσπασμα από τον Κήπο της αγνότητας, παγκόσμια ιστορία σε εφτά τόμους γραμμένη από τον Μοχάμμεντ γιο Χαβάντ Σαχ γιου Μαχμούτ από τη Χεράτη, γνωστότερο ως Μιρ Χαντ (1433-1498). Περιγράφεται ο θάνατος του Αλέξανδρου (εδώ με το περσικό [Ισκεντέρ] και το αραβικό [Ζου’λ-καρνέιν, Δίκερως] όνομά του:]

Οι αστρολόγοι είχαν αναγγείλει, βάσει της ημερομηνίας και ώρας γέννησης του Ισκεντέρ, ότι όταν θα πλησίαζε ο θάνατος του ηγεμόνα η γη από κάτω του θα γινόταν σίδερο, και ο ουρανός από πάνω του χρυσάφι. Τώρα, όταν ο Ζου’λ-Καρνέιν είχε πια ξεκουραστεί από το να κατακτά βασίλεια, άρχισε να προετοιμάζεται για την επιστροφή του στη χώρα της Ιωνίας (Γιουνάν): στην περιοχή του Κουμς, και όντας μακριά από το στρατό του, τον έπιασε μια μεγάλη αιμορραγία· ένας από τους ευγενείς έσπευσε να απλώσει την πανοπλία του κάτω από το σώμα [του Αλέξανδρου], και για να τον προφυλάξει από τη ζέστη σήκωσε τη χρυσή ασπίδα του ανάμεσα σε κείνον [τον Αλέξανδρο] και τον ήλιο. Βλέποντας αυτά ο Ισκεντέρ είπε: «Ορίστε η γη από σίδερο και ο ουρανός από χρυσάφι, που πρόβλεψαν οι αστρολόγοι ως οιωνό του θανάτου μου· ώστε η ζωή μου φτάνει στο τέλος της».

Read Full Post »