Πασχαλινή σημείωση

Από επιστολή της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ από τη Μάλαγα, 25 Απριλίου 1960:

Είδα για πρώτη μου φορά τις τελετές της Μεγάλης Εβδομάδος στη Σεβίλλη (…) Συλλογίστηκα ότι για μια φορά βλέπαμε να εξωτερικεύεται και να εξαίρεται μες στη μέση του δρόμου η τραγική πραγματικότητα που τα πάντα στις μέρες μας συνωμοτούν για να μας κρύβουν: ο πόνος, η μοναξιά, ο θάνατος, η θυσία, η καταδίκη του Δικαίου.

Συλλογίστηκα επίσης ότι για μια φορά τα σώματα ασφαλείας (κατά την λιτανεία της Αγίας Ταφής, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου) ακολουθούσαν την πομπή ενός θανατοποινίτη, αναγνωρίζοντας έτσι πως διέπραξαν ένα σφάλμα, έστω πριν από δύο χιλιάδες χρόνια. Δεν έδειχναν όμως να το υποπτεύονται.

(Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, Γράμματα σε φίλους και όχι μόνο, μετάφρ. Τερέζα Σ. Παναγιώτου, Αθήνα 2004, σελ. 170)

Σημ.: Το ποστ αυτό ανεβαίνει με αυτόματο πιλότο, ίσως αργήσω να απαντήσω στα όποια σχόλια. Άντε, καλή ανάσταση!

Advertisement

Read Full Post »

Ήσυχα

Δυο αποσπάσματα από την Άβυσσο της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, μετάφραση Ιωάννας Χατζηνικολή, Αθήνα 1980. Το πρώτο θα μπορούσε σήμερα να έχει, ας πούμε, μπλογκολογικό χαρακτήρα:

Καταλήγομε να καμαρώνουμε για ένα υπονοούμενο που τα αλλάζει όλα, σαν ένα σημείο αρνητικό, διακριτικά τοποθετημένο μπροστά από ένα ποσό. Μηχανευόμαστε με ποιο τρόπο θα κάνουμε μια τολμηρή λέξη ν’ αντιστοιχεί μ’ ένα κλείσιμο του ματιού, με το στιγμιαίο ανασήκωμα ή κατέβασμα της μάσκας που αμέσως ξαναδένεται σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Μ’ αυτό τον τρόπο, γίνεται μια επιλογή ανάμεσα στους αναγνώστες μας. Οι ανόητοι μας πιστεύουν. Άλλοι ανόητοι, πιστεύοντάς μας πιο ανόητους απ’ τους ίδιους, μας εγκαταλείπουν. Όσοι καταφέρνουν να τα βγάζουν πέρα μ’ αυτόν το λαβύρινθο μαθαίνουν να πηδούν ή να παρακάμπτουν το εμπόδιο του ψέματος.

Το δεύτερο περιέχει μια υπέροχη φράση:

-Αφήστε με να το αποδώσω στα γαλλικά, είπε ο λοχαγός, γιατί έχω την εντύπωση ότι τα λατινικά του φαρμακολογίου έχουν σβήσει για σας όλα τ’ άλλα. Αυτός ο γερο-ακόλαστος, ο Εύμολπος, απευθύνει στους δυο κομψευάμενους, τον Ενκόλπιο και τον Γείτονα λόγια που έκρινα άξια να εγγράψω στο ευχολόγιό μου: «Ανόητοι που είστε» λέει ο Εύμολπος (…) Θα μπορούσατε να ήσασταν ευτυχείς και όμως διαλέγετε μια ζωή άθλια, υποβάλλοντας κάθε μέρα τους εαυτούς σας σε μια θλίψη χειρότερη από της προηγούμενης. Όσο για μένα, έζησα την κάθε μου ημέρα σαν η ημέρα που ζούσα νάμελλε νάταν η τελευταία, δηλαδή, με όλη την ησυχία μου». Ο Πετρώνιος, εξήγησε ο λοχαγός, είναι ένας από τους αγίους μου.

-Το ωραίο, συμφώνησε ο Ζήνων, είναι πως ο συγγραφέας σας δεν διανοείται πως θα μπορούσε να περάσει ένας σοφός την τελευταία μέρα του αλλιώς από ήσυχα.

Σημειωτέον ότι αυτή η τελευταία φράση, με το ωραίο id est in summa tranquillitate (το οποίο η Γιουρσενάρ ξαναγράφει ως in summa serenitate, «με πλήρη γαλήνη», στο επιλογικό της σημείωμα) ανήκει όχι στο κείμενο του Πετρώνιου αλλά στη συγγραφέα, ένα ευγενές απόκρυφο όπως το χαρακτηρίζει.

Βρήκα, παρεμπιπτόντως, το Σατυρικόν του Πετρώνιου, δεν ξέρω αν έχω όρεξη να το διαβάσω. Περισσότερο θα ήθελα να ξαναδώ την ομώνυμη ταινία του Φελίνι, αυτή την επιστημονική φαντασία του παρελθόντος, που με είχε συνεπάρει ξημερώματα σε κάποια κατάληψη της Φιλοσοφικής στη Θεσσαλονίκη. Πριν ακόμα τη δω, είχα διαβάσει την ωραία περιγραφή της από τον ίδιο το Φεντερίκο σε μια συνέντευξή του, και είχα δει κάποιες εικόνες σε ένα ωραίο κόμικ του Μίλο Μανάρα που έχω πια χάσει. Θα την ξαναδώ ένα βράδυ, με όλη την ησυχία μου.

Read Full Post »

Intermezzo

Είναι τέτοιες οι μέρες (για καλό, μην ανησυχείτε) που δύσκολα προλαβαίνω να γράψω και ποστ. Είχα υποσχεθεί να γράψω χτες για την οθωμανική ποίηση, μέρα που ήταν, αλλά θέλει δουλειά και ψάξιμο. Έχω υποσχεθεί να γράψω για τους οθωμανούς παραμυθάδες, ούτε αυτό πρόλαβα. Είπα να γράψω κάτι για τη Λιβύη, έχοντας σκορπίσει κάποιες απόψεις από δω κι από κει. Σκέφτηκα ότι ψαχουλεύοντας στο δίκτυο, και με τη βοήθεια διαφόρων και ιδίως της Μαρίας και του Τάλω, έχω αρχίσει να σχηματίζω μια εικόνα. Ύστερα ένιωσα κάπως σαν τον Μπόρχες στην Αναζήτηση του Αβερρόη, που συνειδητοποιεί ξαφνικά ότι περιγράφει κάποιον για τον οποίο, στην πραγματικότητα, δεν ξέρει τίποτα και ο Αβερρόης του διαλύεται μπροστά στον καθρέφτη. Είπα, αρκετά βάσανα έχει η Λιβύη, μη διαλυθεί και μέσα στο νιπτήρα του Δύτη.

Μετά σκέφτηκα να γράψω κάτι για τον Ιμπν Χαλντούν, το μέγιστο Τυνήσιο ιστορικό και πολιτικό στοχαστή του 14ου αιώνα, και τη θεωρία του (ανάμεσα σε άλλα επίκαιρα) για τη φυλετική αλληλεγγύη, τα νομαδικά κράτη και το πώς μετατρέπονται σε εγκατεστημένα και παρακμάζουν μετά από τρεις γενιές· σκέφτηκα όμως, πάλι οριενταλιστή θα με πουν, ή ίσως ημιοριενταλιστή που είναι μάλλον χειρότερο.

Και λέγοντας «οριενταλιστή» θυμήθηκα τις Nouvelles orientales, τα (αφιερωμένα στον Ανδρέα Εμπειρίκο) «Διηγήματα της Ανατολής» της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ που ξαναδιάβασα προχτές, και εκείνο το υπέροχο, μοναδικό θλιμμένο διαμάντι, την Χαριστική βολή… Σκέφτομαι ότι η Άβυσσος, που ξαναδιαβάζω αυτές τις μέρες, με όλη της την προσεκτική ανασύσταση της ταραγμένης και ανήσυχης εποχής της Μεταρρύθμισης, ή αντίστοιχα ο Αδριανός, δεν μου προκαλούν τέτοια συγκίνηση όσο εκείνες οι μικρές νουβέλες. Τα έχω διαβάσει από δύο φορές και το μόνο που θυμάμαι καθαρά είναι οι επίλογοι ή τα δοκίμια, όπου η Γιουρσενάρ διηγόταν την ιστορία της συγγραφής τους. Από την Άβυσσο, μου έχουν έτσι μείνει στο μυαλό τα πρακτικά της ανάκρισης του Τομάζο Καμπανέλα· από τον Αδριανό, το πώς η Γιουρσενάρ, σε κάποια μετακόμιση της ώριμης ηλικίας, ανακαλύπτει σε ένα σεντούκι ένα χειρόγραφο που αρχίζει Αγαπητέ μου Μάρκο. Άρχισα να σκέφτομαι, λέει, ποιος ξεχασμένος φίλος ή εραστής ήταν αυτός,  και μετά συνειδητοποίησα πως ήταν ο Μάρκος Αυρήλιος, και το χειρόγραφο η ξεχασμένη αρχή του μυθιστορήματος που είχα ξεκινήσει στα νιάτα μου, γράφει.

Να, αυτή ήταν μια ωραία ιστορία.

Read Full Post »