Περνώντας (και) αυτό το Πάσχα σε ένα μεγάλο νησί του εξωτικού ανατολικού Αιγαίου, ο Δύτης μπήκε σε διάφορες εκκλησίες, μικρές και μεγάλες (για ευνόητους ή όχι λόγους δεν θα σας πω ποιες, όμως), και φωτογράφησε μερικές εικόνες που θα μοιραστεί μαζί σας.
Αυτό, λέω εξαρχής, είναι ένα ποστ ελαττωματικό. Οι φωτογραφίες δεν είναι καλές: φταίει το χρυσό φόντο, που έκανε αδύνατο για έναν ερασιτέχνη σαν εμένα να γλιτώσει από την αντανάκλαση του φωτός, και επιπλέον τις ανέβασα εδώ με τρόπο τέτοιο που να μου είναι πολύ δύσκολο να τις κουμαντάρω σε σχέση με το κείμενο. Ε, ας στέκονται λοιπόν εδώ καμαρωτά, και ας γράψω δυο λόγια με τη σειρά, θα καταλάβετε ποιο πάει πού (κλικ στις εικόνες για να μεγαλώσουν, ε;).
Αρχίζουμε με τις παλιότερες, που (μυρίζω τα νύχια μου και λέω ότι) πρέπει να χρονολογούνται στον 17ο ή τον 18ο αιώνα. Δείτε αυτήν εδώ τη Ζωοδόχο Πηγή, και προσέξτε τις λεπτομέρειες που ακολουθούν παρακάτω: τις λαϊκές μορφές που σκύβουν μπροστά στο σωρό –μεταξύ τους και ένας στρατιώτης με ωραίο μουστάκι– και, προπάντων, το παιδάκι που πίνει νερό από τη δεξαμενή. Ενδιαφέρον έχουν και οι πύργοι στην απεικόνιση της πόλης, που μοιάζουν με μιναρέδες.
Τι να πει όμως κανείς για την επόμενη, τον ένθρονο Χριστό με το στέμμα και τα κάπως μπαρόκ στολίδια στην πλάτη του θρόνου; Χάζευα το πρόσωπό του λίγο πριν το άρατε πύλας και μου φαινόταν πως αυτός ο βασιλεύς της δόξης είχε τα μούσια και το πρόσωπο ενός μπακάλη. Δεν έχω καμία πρόθεση να φανώ ασεβής, ωστόσο: ενός μπακάλη απ’ αυτούς που περιγράφει ο Κόντογλου, ή κάποιου σαν τον φουκαρά τον καφετζή που για να μην παγώσει, έκανε σουλάτσο. Και αναρωτιέμαι, αν το έκανε επίτηδες ο αγιογράφος, να δείξει δηλαδή τόσο ταπεινή την ενανθρώπιση –παρά το χρυσό φόντο και τις φιγούρες στον διάκοσμο του θρόνου.
Ταπεινοί Χριστοί, από τη μια –ταπεινοί και ταλαίπωροι αγιογράφοι (αν και το επίθετο μπορεί να είναι του δωρητή) από την άλλη. Αυτές οι τελευταίες εικόνες είναι πολύ πρόσφατες, ούτε δεκαπέντε χρονώ, και η τεχνοτροπία τους ξεφεύγει σε μεγάλο (γοητευτικό θα έλεγε κανείς) βαθμό από την κλασική βυζαντινή. Ναΐφ, θα έλεγε ένας ιστορικός της τέχνης με μια κάποια -ίσως- αφέλεια. Ο αρχάγγελος Μιχαήλ κρατά στο χέρι του την ψυχή του νεκρού, φασκιωμένη σα μωρό –και ποδοπατάει το σώμα του, παρεκτός αν ο σταχτής γαμψομύτης είναι ο διάολος.
Καμαρώστε και την αγία Φωτεινή με τις μακριές, ξανθές κοτσίδες.
Ξέρω ότι κάτι θα έπρεπε να προσθέσω τώρα στο τέλος: κάτι βαθυστόχαστο, ξερωγώ, ή ποιητικό. Ε, δεν έχω –παρεκτός μια κάποια γαλήνη, να το πω έτσι, που αναβλύζει, και που (πώς να το κάνουμε) προσιδιάζει σε κάτι τέτοια.
Ο πεθαμένος είναι και στο χέρι η ψυχή του.
Κλασική απεικόνιση του αρχάγγελου ψυχοπομπού.
Παραλλαγή εδώ όχι απο Ταλαίπωρο:
http://www.deltionchae.org/index.php/deltion/article/viewFile/444/443.pdf
Νομίζω ότι η συγκεκριμένη εικόνα (που, αν κρίνω από το όνομα του ζωγράφου, πρέπει να είναι σύγχρονη) παρουσιάζει ένα συμφυρμό δύο θεμάτων: ναι μεν ο αρχάγγελος κρατά την ψυχή, όπως στην εικόνα του άρθρου στο ΔΧΑΕ, όμως η μορφή που πατά είναι ξεκάθαρα δαιμονική και μαζί με το ζυγό προέρχονται από τη σύνθεση της ψυχοστασίας, όπου άγγελοι και δαίμονες «ζυγίζουν» τις ψυχές για το που θα πάνε.
Να είσαι καλά, Δύτη μας, γι’ αυτή την όμορφη βουτιά.
Ωραιότατες οι περιγραφές!
Εξαιρετική ανάρτηση και πολύ ενδιαφέρουσα. Υπάρχει πρόβλημα με τις πρόσφατες αγιογραφίες, που δεν θεωρούνται σημαντικές λόγω μη-παλαιότητος, ενώ κάποτε θα παλιώσουν κι αυτές και θ’ αποτελέσουν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Πάντα τόσο όμορφα!
Μπήκα στο παρατημένο μπλογκ μου μόνο και μόνο για να σου κάνω λάικ!
Χαιρετώ σας κι ευχαριστώ σας!
Γρηγόρη, εσύ που είσαι και ειδικός, θα συμφωνούσες στη χρονολόγηση που κάνω για τις δύο πρώτες;
ίσως και αρχές 19ου. Αλλά ας αφήσουμε τις χρονολογήσεις. Σημασία έχει να χαιρόμαστε αυτό που βλέπουμε 😉
Κρίμα που δεν μεγαλώνουν οι τελευταίες και δεν φαίνεται καλά η φασκιωμένη σαν μωρό ψυχή. Ωραίο ποστ όμως!
Το αρθρο μου εφερε στο μυαλο τη σκηνη απο τον Ελ Γρεκο του Σμαραγδη, οπου ο υποδικος απο την ιερ.εξεταση ελληνας φουρναρης χρησιμευει ως μοντελο στο ζωγραφο για καποιον αγιο. Δεν θυμαμαι τον πινακα,σιγουρα παντως ειναι απο τους φιρματους. Μετα πληρους επιγνωσεως δια το ντροπιαστικο δι εμε σχολιο, ισχυει αυτο η ειναι «σμαραγδισμος»;
Ο δε μπακαλης που γραφεις κυριε Δυτα, εμενα μου θυμισε καποιον αυστριακο ελαιοχρωματιστη… Ντροπη! Ξερω,αλλα ψεματα να πω;
Ελαιοχρωματιστή, γιατί όχι… αλλά αυστριακό κιόλας; Τέλος πάντων… ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην. Αλλά άμα η φαντασία μου συνορεύει με εκείνη του Σμαραγδή, καλύτερα να τρέξω να χωθώ στην τρύπα του νιπτήρα μου 😳
Μήπως εννοεί οπαδό του Μπέου;
Χαχά, ας μας το πει (έκανα πέντε λεφτά να καταλάβω, ομολογώ)!
Εχχμμ…από το να με παρεξηγήσουν οι Βολιώτες φίλοι μου ,προτιμώ να διευκρινίσω πως εννοούσα τον τύπο που έχει αφίσα στο δωμάτιό του ο Κασιδιάρης…
Ε, όχι ρε συ κι αυτόν…!
ωραία δημιουργική τσάρκα
φινάλε ελαφρό σαν ψυχή-πάντα τόσο ωραίος
Γεια χαρά, ξανά, κι ευχαριστώ για τα νεότερα!
Χάρη στο μάγο-Στάζυ, μπορείτε τώρα να δείτε τις εικόνες σε καλύτερη ποιότητα και να μεγαλώσετε και τις τρεις τελευταίες.
άφεριμ, ταμάμ
Άργησα να δω την ανάρτηση, πολύ ωραία!
Θα συμφωνήσω με τον συνονόματο ότι μια χρονολόγηση στις αρχές του 19ου αιώνα είναι πιο αναμενόμενη για τις δυο πρώτες εικόνες. Οι Χριστοί με αυτά τα χαρακτηριστικά μας έρχονται από τα βάθη της …σλαβόφωνης βαλκανικής! 🙂
Άντε Δύτη, πάντα τέτοια! 🙂
Κι έλεγα πότε θα εμφανιστεί ο δεύτερος Γρηγόρης!
Λες ότι είναι σέρβικη ή βουλγάρικη, ξερωγώ;
(για παραπάνω: το έγραψα ότι είναι σύγχρονες οι τελευταίες, 200κάτι)
Δεν το έγραψα ξεκάθαρα. Ήθελα να πω ότι αυτή η τεχνοτροπία εμφανίστηκε στις σλαβικές περιοχές στο β΄ μισό του 18ου αιώνα και σιγά σιγά ήρθε και προς τα νότια. Τώρα, αν η συγκεκριμένη εικόνα φτιάχτηκε βόρεια και με κάποιο τρόπο ήρθε στο νησί, ή αν κάποιος ζωγράφος είχε μάθει την τεχνοτροπία και την έφτιαξε, δεν μπορώ να το πω έτσι, χωρίς μελέτη.
Συγγνώμη για το άλλο, το διάβασα αλλά όταν έγραφα το σχόλιο μου διέφυγε.
Ευχ! (και θα σε συγχωρήσω για το άλλο) 🙂
🙂
Στην Μαυριώτισσα στην Καστοριά :
’Από τις παραστάσεις μερικές, ιδιαίτερα τοϋ νότιου τοίχου, είναι άρκετά καταστραμμένες από τά νερά τής βροχής, ένώ στις χαμηλότερες ζώνες τών μακρών τοίχων είναι σχεδόν έντελώς απολεπισμένες. Εξάλλου ή μανία τών άλλοδόξων συνετέλεσε ώστε νά καταστραφοΰν τά περισσότερα πρόσωπα τών χαμηλότερα είκονιζομένων μορφών καί νά χαραχθοϋν πάνω στις έξωτερικές κυρίως τοιχογραφίες μέ όξύ έργαλεΐο προσευχές καί κείμενα ποιητικά ή αίσθησιακά σέ αραβική γλώσσα. 👿 😡
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/viewFile/5988/5726.pdf
σελ. 4
Μας το είπαν και στην ξενάγηση. Από περιέργεια θα ήθελα να μπορούσα να διαβάσω τι έλεγαν αυτοί οι «αισθησιακοί» στίχοι. ❓
Κι εγώ θα ήθελα! Υπάρχει κάποια φωτογραφία όμως;
Δυστυχώς δεν καταφέρνω να βρώ κάτι με ευκρίνεια όπως και ο φίλος ο S.H. 😦 Να εδώ
αυτά αραβικά δεν είναι ; Μπορείς να διαβάσεις κάτι ;
Ενδιαφέρον! Εδώ διαβάζω (ίσως): ‘azîz-i mezbûr hitâb, που θα σήμαινε κάτι σαν «επίκληση στον εν λόγω άγιο»…
Δεν ξεχωρίζει τίποτε, από μια πρώτη ματιά…
Ω Τρισμέγιστε Ανατολιστά Δύτα άμα τε και δεινέ αραβολόγε , μήπως διακρίνει κάτι ο επιστημονικός σου οφθαλμός στις παρακάτω φωτό ;
Κάτω απ’ το όνομα του αρχάγγελου Γαβριήλ και πάνω στο φτερό του :
Και εδώ η ίδια αν δεν σε βολεύει η πρώτη ( αν και με κλικ στον φακό είναι πολύ ξεκάθαρη και θα δεις και πάνω στον άγγελο και αλλού στην εικόνα την βανδαλική αραβική γραφή 🙂 ) .
Κάτω απ’ την μορφή του Χριστού :
Μεταξύ των αμφίων των Βασιλείου και Χρυσοστόμου :
Δυσδιάκριτα βαρβαρικά στις μορφές των αγίων ίσως :
Στον πρώτο παίδα από αριστερά που είναι μέσα στο καμίνι , κάτω αριστερά του :
Έχω παγιδευτεί λόγω των 8 εικόνων του σχολίου μου και περιμένω έγκριση . 😦 😦 😦
Ρίβα μόνο η πρώτη είναι καθαρή και μεγεθύνεται. Δυστυχώς είναι τόσο κακός ο γραφικός χαρακτήρας (εκτός αν είναι τίποτε αραβικά που δεν καταλαβαίνω) που πιάνω μόνο το όνομα Χασάν.