Τι δουλειά έχει ένας Δύτης σαν κι εμένα, με τις ανατολίτικες επιρροές του, με τον καπιταλισμό του ύστερου 19ου αιώνα; Ε, καμία δουλειά, αλλά δεν μπορεί ν’ αγιάσει. Διαβάζω τελευταία κάπου για την αδυναμία ορισμού της εκμετάλλευσης, για τη σχετικότητα της ηθικής (σε αντίθεση με τις οικονομικές παραμέτρους που δεν είναι, λέει, διόλου σχετικές), διαβάζω διάφορα που τον φέρνουν στο μυαλό μου. Ο παροντικός καθρέφτης, πρέπει να πω, είναι κάπως ξεγυμνωμένος. Η πολλή επιστήμη δεν τον αφήνει καν να κρατάει τα προσχήματα, και έτσι στη θέση του παλιού καλού αποικιοκρατισμού βλέπει κανείς έναν μεταμοντέρνο σχετικισμό, ας τον πούμε έτσι: δεν εκμεταλλεύεται κανείς τους Κινέζους εργάτες, διότι αυτοί μπορεί να θέλουν να δουλεύουν δεκάξι ώρες για να βγάλουν κανά φράγκο, και ποιος είσαι συ που θα επιβάλεις τα ευρωπαϊκά σου οχτάωρα, για παράδειγμα. Να λοιπόν αυτή η δεύτερη ακμή της, ας πούμε, καπιταλιστικής νοοτροπίας -μόνο που την πρώτη ακμή την εξύμνησε ένας Κίπλινγκ ή (έστω) ένας Βερν, ενώ αυτή, άντε να έχει να παρουσιάσει μια Άιν Ραντ, παναγία μου. Ας μη φλυαρήσω όμως άλλο, όλα αυτά είναι προσχήματα για να σας δείξω το υλικό που σκάναρα στην τελευταία μου επίσκεψη στας Αθήνας.
Πουθενά αλλού δεν ήταν τόσο φανερή η αυτοεικόνα του ακμάζοντος αστικού πολιτισμού όσο στις Διεθνείς Εκθέσεις του. Ξεκινώντας από τα μέσα του 19ου αιώνα στο Λονδίνο, μια ολόκληρη σειρά εκθέσεων πρόβαλε εκείνο που τότε θεωρούνταν κορυφή του πολιτισμού: την τεχνολογία, ένα, και την πολιτισμική ανωτερότητα, δύο. Από όλο αυτό το νταβαντούρι έχουν μείνει λίγα πράγματα, όπως ο πύργος του Άιφελ ή τα βραβεία που διαβάζει κανείς στο μπουκάλι της Χάινεκεν ή τη σοκολάτα υγείας Παυλίδη. Ή αυτή την επετειακή, μνημειώδη έκδοση που κάπως έπεσε στα χέρια μου:
Ναι, η έκθεση του Παρισιού του 1889 -ένα θαύμα του πολιτισμού (χαζέψτε κι εδώ). Χτιζόταν επί χρόνια, από σίδερο κι ατσάλι, τα υλικά του μέλλοντος (προσέξτε ωστόσο ότι η έκδοση απαξιεί να χρησιμοποιήσει τη φωτογραφία, αντ’ αυτής βλέπουμε λεπτομερείς γκραβούρες), σε έκταση σχεδόν ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου,με δικό της τραινάκι, που πήγαινε τους ευτυχείς περιπατητές πέρα-δώθε από τον πύργο ως το παλάτι των μηχανών, την αποθέωση της προόδου:
Η έκδοση που ξεφύλλισα, προσέξτε, έχει πλήρη στοιχεία για όλες τις μηχανές που χρησιμοποιήθηκαν, χωρίς να παραλείπει τα στοιχεία των εργοστασίων που παρήγαν αυτά τα θαύματα της τεχνικής. Όχι μόνο αυτό, καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια πόσες λάμπες τοποθετήθηκαν, τι αποχετευτικά έργα κατασκευάστηκαν, ακόμα-ακόμα και τις πατέντες που οι ευφυείς μηχανικοί κατοχύρωσαν για να συμβάλουν στο υπέροχο θέαμα.
Εντάξει, δεν ήταν όλα τόσο τέλεια: η προηγούμενη έκθεση, διαβάζω, είχε έλλειμμα στον απολογισμό της· όχι όμως η συγκεκριμένη, ίσως γιατί τελικά και παρά τις εξαγγελίες αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί στις κατασκευές σίδερο κι όχι ατσάλι, καθώς το πρώτο στοίχιζε το εν τρίτο του δεύτερου (και σε λιγότερο χρόνο). Ωστόσο δείτε με τι λεπτομέρεια σχεδιάστηκε ο πύργος του Άιφελ (στην έκδοση αναφέρεται συνήθως ως «Πύργος των 300 μέτρων»),
δείτε με τι χαρά ανεβαίνει να τον καμαρώσει η κυρία με το ομπρελίνο.
Εμένα που έχω ανθρωπιστική παιδεία, πάλι, ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση μου έκαναν τα σπιτάκια όπου παρουσιαζόταν η ιστορία της κατοίκησης, λέει. Παρατηρείστε τα ομπρελίνα και τα καπέλα γύρω από σπιτάκια ασσυριακού ή ελληνικού τύπου, αν και στο τελευταίο δεν έκαναν καν τον κόπο να βάλουν μια επιγραφή με κάποιο τέλος πάντων νόημα:
Και φυσικά από τη Γαλλία που κρατούσε πλέον ολόκληρη σχεδόν τη Βόρεια και Δυτική Αφρική δεν θα μπορούσε να λείπει το «νέγρικο χωριό» με τετρακόσιους ιθαγενείς. Συνηθισμένη ατραξιόν στην αποικιακή Ευρώπη (εδώ μια ανάλυση στα γαλλικά), από την οποία ωστόσο δεν βρήκα τίποτα στην έκδοσή μου. Μόνον ένα εντυπωσιακό άγαλμα, το οποίο ωστόσο ήταν καλλιτεχνικό και όχι, πώς να το πούμε, εθνολογικό έκθεμα:
Προσέξτε ότι ο γορίλας αρπάζει γυναίκα και όχι, ας πούμε, κυνηγό όπως στις μεταγενέστερες ταινίες του Ταρζάν (ή δικαστή όπως στο γνωστό τραγούδι του Μπρασένς).
Κάποιοι άλλοι γορίλες, πάντως, είχαν ήδη εκτελεστεί μαζικά λίγο πριν από μια προηγούμενη Έκθεση (πρωτοφανούς μεγέθους), σχεδόν είκοσι χρόνια νωρίτερα:
Ωραίο άρθρο, τυχερός είσαι που βρήκες το βιβλίο, άλλο να το βλέπεις στην οθόνη κι άλλο να το φυλλομετράς!
Δύτη, καλημέρα!
Γιατί «έστω ένας Βερν»; Λίγος είναι; (Εμείς -τουλάχιστον- ξέρουμε ότι δεν είναι τόσο «παιδικός»).
Όσο για την Άιν Ραντ, χάρη σ’ εσένα συνειδητοποιώ ότι σαν σήμερα, δυο του Φλεβάρη, γεννήθηκε. Όμως αυτό, μου φαίνεται ότι, έρχεται από άλλη σελίδα, άλλου ιστολογίου, άλλου φίλου. «Another time, another place», δηλαδή.
Καλημερίζω!
Νίκο, είναι και τεράστιο -όσες φορές το κοίταξα, να πω την αλήθεια, κολλούσα στις πρώτες εκατό σελίδες και δεν άντεχα πια παρά να φυλλομετρήσω μόνο τις τελευταίες, ξέρω γω, διακόσιες. Αλλά ναι, με πορτραίτα μηχανικών σε ρυζόχαρτο κλπ. Άλλο πράμα αυτές οι παλιές εκδόσεις.
Γιώργο, δεν πρόκειται να γιορτάσω τα γενέθλια της Ραντ, συμπάθα με. Για τον Βερν όμως δεν έχω αντίρρηση. Εντάξει, δεν είναι Κίπλινγκ, ωστόσο, πώς να το κάνουμε.
Πολύ καλό άρθρο. Φοβερό ανάγνωσμα που διάβασα πρόσφατα και μου το θύμισες είναι και το κόμικς του Ταρντί για την Κομμούνα. Ο Ιούλιος Βερν μυστήρια περίπτωση. Έχει γράψει και τα 500 εκατομμύρια της Μπεγκούμ, και την Αφάνταστη Περιπέτεια, κάτι σαν τεχνολογικές δυστοπίες τα θυμάμαι εγώ, αλλά μπορεί απλώς να το βλέπω έτσι (για το 2ο η Βίκυ λέει ότι το γραψε ο γιός του Μισέλ).
Σε ζηλεύω για το βιβλίο! Και, φυσικά, πολύ εύστοχη η εισαγωγή σου.
Χαιρετώ, Ρογήρε (μερσί) και Μπετατζή!
Μπετ., είχαμε ξαναμιλήσει θυμάμαι για τα 500 Εκατομμύρια στο νήμα για τον Κίπλινγκ. Εγώ το είχα δει κυρίως ως μια προσπάθεια του Βερν να βγάλει το άχτι του για τους Γερμανούς μετά την ήττα του 1870: με τον δρα Σουλτς που στον ελεύθερο χρόνο του γράφει για τη φυλετική κατωτερότητα των Γάλλων και ετοιμάζει την καταστροφή της Φρανκβίλ του ουμανιστή Γάλλου γιατρού, με τον ηρωικό Αλσατό κλπ -αλλά πάλι, όντως η «Πόλη του Χάλυβος» είναι μια τεχνολογική δυστοπία κατά κάποιο τρόπο. Πολύ περισσότερο, όντως, η Μπλάκβιλ στην «Αφάνταστη περιπέτεια της αποστολής Μπαρσάκ» (νόμιζα ότι ήμουν ο μόνος της γενιάς μου που τόχει διαβάσει!).
Επιπλέον, μ’ έβαλες στην πρίζα και πήγα στο λήμμα της Βίκι για τον Μισέλ Βερν. Τι να δω! όλα αυτά τα μελλοντολογικά, η μέρα ενός Αμερικανού το 2889! ο «Αιώνιος Αδάμ» (που δεν θυμάμαι τώρα πώς είχε μεταφραστεί στα ελληνικά, αυτό με τους παραθεριστές του μέλλοντος που ανακαλύπτουν το ημερολόγιο ενός επιζώντα της καταστροφής του κόσμου το 1900)!! το «Πρακτορείο Τόμσον και Σία»!!! και «Οι ναυαγοί του Ιωνάθαν» με τον αναρχικό και τους σοσιαλιστές!!!! Όλα αυτά δικά του λοιπόν. Αλλά και «Ο φάρος στην άκρη του κόσμου», προσθέτει η αγγλική βίκι. Εντυπωσιακό.
Ο Ταρντί για την Κομμούνα είναι φυσικά στα υπόψη εδώ και καιρό.
Ο «Αιώνιος Αδάμ» (έτσι είχε μεταφραστεί) είχε κυκλοφορήσει πέρσι ή πρόπερσι από τη σειρά microbooks του Σκάι, μαζί με το διήγημα «Τον 29ο αιώνα ή Η ημέρα ενός αμερικανού δημοσιογράφου το 2889». Δεν ήταν κακές μεταφράσεις, αλλά ούτε κρύο ούτε ζέστη.
Η κραυγή του λαού των Ταρντί-Βωτρέν εξαιρετική μεν, πανάκριβη έκδοση δε. Κρίμα.
Cadmian, υπήρχε και μια άλλη μετάφραση, παλιότερη, συμπλήρωμα σε έναν τόμο της σειράς του Αστέρος (σκληρά εξώφυλλα, δεκαετία ’80, παλιές μεταφράσεις του Πωλ Μενεστρέλ κλπ.). Αυτηνής δεν θυμάμαι τον ελληνικό τίτλο, αλλά σχεδόν σίγουρα δεν ήταν «Αιώνιος Αδάμ».
Edit: Αυτή τη σειρά λέω.
Τον Ταρντί μπορώ να σας τον προμηθεύσω γαλλιστί, σε τιμή ευκαιρίας και σε έκδοση λουκούμι 🙂
«Ο Αιώνιος Αδάμ» ξανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις 4π (περιπτερειακής εμβελείας) ως δεύτερο μέρος του «Κυρίαρχου του Κόσμου».
Ορίστε, τη βρήκα την παλιά μετάφραση: «Οι ναυαγοί του σύμπαντος».
Υπάρχει κι ένας ακόμη που δεν άφησε βέβαια υμνολογία αλλά ανατομία του καπιταλισμού τον 19ο αιώνα: Benjamin: Arcades Project, ειδικά για το Παρίσι (και προέλευση του nick μου)
Πολύ ωραία και κατατοπιστική η ανάρτηση!
υσ1 Οι γκραβούρες έχουν άλλη ομορφιά όμως, έτσι;
υσ2 Θα πω την αμαρτία μου. Αυτός ο Βερν ποτέ δεν με συγκίνησε.
Α, οι στοές του Μπένγιαμιν! (και μου λύνεται οι απορία για το πώς να σε προφέρω, arcades 😉 )
karagiozaki, ούτε παιδί δεν τον διάβαζες;
Ναι κι ένα κομμάτι αυτής της μελέτης του Μπένγιαμιν επικεντρώνεται στην κριτική των διεθνών εκθέσεων του 19ου αιώνα. Να προσθέσω ωστόσο ότι οι εκθέσεις αυτές συνέβαλλαν σε έναν επαναπροσδιορισμό της καλλιτεχνικής δημιουργίας, έδωσαν ώθηση στο κίνημα του arts and crafts, παραμερίζοντας φυσικά τις αντιφάσεις που δημιουργούσε η καπιταλιστική εισβολή της τεχνολογίας στη σφαίρα της διανοητικής εργασίας. Παρόλα αυτά, από τις συζητήσεις που αναπτύχθηκαν με αφορμή τις διεθνείς εκθέσεις ξεκίνησε μια γενική μεταρρύθμιση στις σχολές καλών τεχνών. Οι διεθνείς εκθέσεις συνετέλεσαν στην άνθηση τόσο της διαφήμισης όσο και της ριζοσπαστικής τέχνης στην εποχή της νεωτερικότητας (βλ. εφαρμοσμένες τέχνες, αφίσες, φωτομοντάζ κλπ).
Η ηθική δεν είναι σχετική Δύτη, είναι απλώς ανούσια.
Μεγάλοι άνθρωποι είμαστε, μην ασχολούμαστε με τέτοια γιατί το επόμενο βήμα είναι η τα σταυρουδάκια και οι εικονίτσες του Αη Φανούρη (βοήθειά μας!).
Γράφεις ότι έχεις «ανθρωπιστική παιδεία», επόμενο είναι λοιπόν τη μεγαλύτερη εντύπωση να μη σ’ την κάνει «το παλάτι των μηχανών» κι «η αποθέωση της προόδου».
Μα κι οι μηχανές ανθρωπιστικές είναι! Τα τραίνα, οι λάμπες, τ’ αποχετευτικά δίκτυα, τόσο αντιποιητικά και φτιαγμένα από ψυχρά υλικά σαν το σίδερο και το ατσάλι, δεν είναι «θέαμα» αλλά καθημερινοί και πιστοί υπηρέτες του ανθρώπου. Ας απαρνηθούμε για λίγο το κρύο φως της λάμπας και ας διαβάσουμε με το ζεστό των κεριών ή το έτι ποιητικότερον της Σελήνης, να δούμε ποιο είναι ανθρωπιστικότερο.
Και στις μηχανές υπάρχει ποίηση, όπως γνώριζε ο μεγάλος Βερν, που ένωσε αρμονικά τεχνο-λογία και λογο-τεχνία:
ευχαριστώ Δύτη για τη βόλτα στο χωρόχρονο.ο γορίλας ως ο » άλλος» Παν που αρπάζει τη Νύμφη.
Πάντα χρειάζονται κάποιοι «γορίλες» για να δεθεί το σίδερο ή το ατσάλι.
Καλημέρα!
tanevramou, όλα σχετικά είναι. Για παράδειγμα, το αξίωμα ότι η μεγιστοποίηση του κέρδους είναι φυσική επιταγή (στη βάση μιας ορισμένης ηθικής). Ανούσια δεν θα την έλεγα ακριβώς -αλλά πρέπει να ορίσει κανείς τα αξιώματά του.
Steppenwolf, λάθος κατάλαβες, φοβάμαι. Δεν έχω τίποτα με τις μηχανές και μ’ αρέσουν ιδιαίτερα αυτά τα φοβερά μηχανολογικά σχέδια των ατμομηχανών, σε κάτι εγκυκλοπαιδικά λεξικά του 1910 π.χ. Η ανθρωπιστική παιδεία έχει να κάνει με το πώς βλέπει κανείς τη γενική εικόνα, ας πούμε.
Παρεμπιπτόντως μερσί για το βιντεάκι: μου θύμισε ένα παιδικό με κούκλες πλαστελίνης, τσεχοσλοβάκικο, που έδειχνε η τηλεόραση γύρω στο ’84-’85. «Άνω-κάτω» λεγόταν στα ελληνικά, ο Ηλεφού σίγουρα θα το θυμάται.
dimitra, παρακαλώ! «Ο μέγας Παν απέθανε» γράφει ο Πλούταρχος -αλλά κατά κάποιο τρόπο, ήταν απέθαντος. 🙂
Γρηγόρη, για πολλούς λόγους χρειάζονται οι γορίλες (το σίδερο ή το ατσάλι, καλό! Λογοπαίγνιο με επίπεδα 😉 )
Αν σε ενδιαφέρει περισσότερο το ζήτημα ψάξε να βρείς το Paris, Capital of Modernity του David Harvey (http://www.amazon.co.uk/Paris-Capital-Modernity-David-Harvey/dp/0415952204/ref=sr_1_3?ie=UTF8&qid=1328280600&sr=8-3).
Περισσότεροι γορίλες
Το οτι η Ραντ έχει γεννηθεί την ίδια μέρα με τον Τζόυς πρέπει να είναι η εκδίκηση της ιστορίας για το στρυφνό ύφος του Finnegans wake.
Ωραίο ποστ. Τίποτα απ’την διεθνή έκθεση του Σικάγο, που έχει και μεγαλύτερο λογοτεχνικό ενδιαφέρον τελευταία έχουμε 🙂
Τέσσερις του μηνού σήμερα, ε;
🙂
Ναι, νομίζω ότι είναι μία ιδιαίτερη μέρα για κάποιον!
Ναι, ναι, γιορτάζει ο Ισίδωρος Πόσδαγλης.
Δυτάκο να χαίρεσαι τον Ισίδωρο! 😉
Τον Βερν προσωπικά, τον βαριέμαι αφάνταστα. Και τον βαριόμουν και παιδί όταν ήμουν. Το μόνο πράγμα που μου άρεσε ήταν το κόμικ του Γύρου του κόσμου 🙂
Αλλά το λευκωματάκι που εξασφάλισες έξοχο. Και το ποστ ακόμα εξοχότερο 🙂
Δύτη τζάστ φορ δε ρέκορντ:
όταν στην πολιτική συζήτηση εμπλέκεται η ηθική τότε είναι σίγουρο ότι τα πράγματα πηγαίνουν σάουθ. Δες ιστορικά ποιανών βούτυρο στο πολιτικό ψωμί τους είναι η ηθικολογία και είμαι σίγουρος ότι θα καταλάβεις.
Επανέρχομαι μετά από μια μακριά μέρα με το κεφάλι καζάνι, για να σας ευχαριστήσω όλους-όλους-όλους. Βιαστικά να πω, όλα τα λινκ σας έχουν κάτι να πούνε 🙂
-lazopolis, τον είχα στο μυαλό μου τον Πύντσον -αλλά ξέχασα να το γράψω!
και
-tanevramou, κατάλαβα τι λες και δεν διαφωνώ καθόλου. Οι λέξεις παρεξηγούνται εύκολα. Αντιγράφω από αλλού και ξαναλέω: όταν π.χ. η ηθική θεωρείται σχετική (σωστά), η εκμετάλλευση το ίδιο (και θα αποφύγω τώρα να γράψω για ιδιοποίηση υπερπροϊόντος και υπεραξία), αλλά το ποσοστό κέρδους ξέρω γω ένα ανελαστικό μέγεθος που δεν τίθεται καν υπό αίρεση ή αμφισβήτηση, διότι ζούμε στον καλύτερο των δυνατών κόσμων που έλεγε και ο άλλος (ο Λαπλάς;) -ε, εκεί δεν υπάρχει βάση συζήτησης. Δεν είναι θέμα ηθικής και δεν αμφισβητώ (εννοείται) την ηθική ξέρω γω ευαισθησία κανενός, είναι θέμα του τι δεχόμαστε ως, πώς να το πω, αρχές του κοινωνικού κόσμου.
«Και στις μηχανές υπάρχει ποίηση, όπως γνώριζε ο μεγάλος Βερν»
Και ο γαλλόγωνος Φλαμανδός ποιητής Emile Verhaeren:
Dites, connaissez-vous l’émoi
De suivre et d’épouser avec vos doigts
Les souples lignes
Que font les fers et les aciers
Et les ressorts et les mille leviers
Des machines insignes?
Για να μην το αντιγράφω, έψαξα να το βρω στο Διαδίκτυο, αλλά δεν το βρήκα. Και νόμιζα ότι ήταν χιλιοανθολογημένο…
Η πρώτη –και μέχρι πριν το σχόλιό σου τελευταία– φορά που συνάντησα το όνομα αυτού του ποιητή ήταν στην αφιέρωση της «Γλυκιάς συμμορίας», της γνωστής ταινίας του Νίκου Νικολαΐδη:
Τουλάχιστον η «Alfa Romeo» του Ελύτη βρίσκεται στο Διαδίκτυο:
καταθέτω μια μικρή συνεισφορά ,αφορμή δημιουργίας l’ Exposition universelle de 1889,μαζί και τις εξαιρετικές μου εντυπώσεις…
Alfa Romeo και αργότερα Lamborghini :
Δεν αρκεί καλέ μου Δύτη
για το τζατζαλιάρη Ελύτη
πούχε αψηλά τη μύτη
της σειράς αμάξι , ήτοι :
με την Alfa πώς να μείνει ;
δεν τον ένοιαζ’ η βενζίνη
για καρούτες μιά δε δίνει
κι αγοράζει Lamborghini
( γιατί η άνεση των αστών είναι παροιμιώδης ) 😉 🙂
http://parallhlografos.wordpress.com/2014/07/26/%CE%BF%CE%B9-%CE%B6%CF%89%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CE%BA%CE%AE%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8E%CF%80%CF%89%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B9/
http://desertedplaces.blogspot.com/2016/04/the-abandoned-human-zoo-of-paris.html
http://www.lifo.gr/articles/almanac/169146