Όπως μου θύμισε ο Στάζυ, διανύουμε το έτος Εβλιγιά Τσελεμπή, και μια και του χρωστάω (πολλές) χάρες από το προηγούμενο ποστ είπα να τον τιμήσω γράφοντας κάτι ακόμα από τον μεγάλο αυτό οθωμανό περιηγητή του 17ου αιώνα. Ο Visk μου θύμισε στο προηγούμενο ποστ τη θαυμαστή ιστορία του Χεζαρφέν Αχμέτ Τσελεμπή, ο οποίος γύρω στο 1630, την εποχή του φοβερού και τρομερού (αλλά πολύ αγαπητού στον περιηγητή μας, όπως και σε κάποιους υπηκόους του, π.χ. τον παπα-Συναδινό από τα Σέρρας…) Μουράτ Δ΄, πραγματοποίησε κατά τον Εβλιγιά μια σειρά πτήσεις ενώπιον του σουλτάνου, έχοντας προσαρμόσει στο σώμα του, λέει, φτερά αετού. Γράφει ο Εβλιγιά: πρώτα εξασκήθηκε οχτώ-εννιά φορές πέφτοντας από τον μιναρέ του [τζαμιού του] Οκμεϊντανί με φτερά αετού και με τη βοήθεια του ανέμου. Ύστερα, καθώς ο σουλτάνος Μουράτ τον παρακολουθούσε από το περίπτερο Σινάν Πασά στο Σαράι Μπουρνού, πήδηξε από την κορφή του πύργου του Γαλατά και προσγειώθηκε στην πλατεία των Ντογαντζήδων [γερακάρηδων, τυχαίο; δε νομίζω] στο Σκούταρι, βοηθούντος του νοτιοανατολικού ανέμου. Ο σουλτάνος του χάρισε μια σακούλα χρυσά νομίσματα και είπε: «Αυτός είναι άνθρωπος επίφοβος. Μπορεί να πραγματοποιήσει ό,τι βάλει σκοπό. Δεν είναι συνετό να τον κρατήσουμε». Και τον έστειλε εξορία στην Αλγερία, όπου και πέθανε.
Εδώ μπορείτε να δείτε σχετικό χάρτη και τα τοπογραφικά δεδομένα, και να κρίνετε αναλόγως. Πιο μυθοπλαστικά, υπάρχει το ωραίο αυτό βιντεάκι και μια ταινία που δεν έχω δει αλλά θα ήθελα πολύ να δω. Πέρα από το ότι έδωσε το όνομά του (που σημαίνει στα περσικά «χίλιες γνώσεις»· καλύτερα έτσι, παρά σαν τον πασά Χεζάρ-παρέ, «χίλια κομμάτια» που ονομάστηκε έτσι μετά θάνατον) σε ένα κωνσταντινοπολίτικο αεροδρόμιο, κανένα άλλο ίχνος του Αχμέτ Τσελεμπή δεν έχει βρεθεί. Η πτήση με φτερά αετού, ζωντανού ή όχι, έχει πρέπει να πούμε μια κάποια παράδοση στο -ας πούμε- φαντασιακό της Ανατολής. Κατά τον μεγάλο Φιρντεουσί, τον Όμηρο των Περσών, ο βασιλιάς Κεϊκαβούς είχε φτιάξει έναν ιπτάμενο θρόνο, δένοντας γύρω του αετούς. Στη μικρογραφία εδώ μπορείτε να τους καμαρώσετε να πετούν, προσπαθώντας να φτάσουν το κρέας που ο σοφός βασιλιάς είχε κρεμάσει από πάνω τους:
Εξίσου ενδιαφέρουσα όμως είναι και η ιστορία που παραθέτει ο Εβλιγιά για άλλον ένα πολυτεχνίτη, τον Λαγαρί («αδύνατο») Χασάν Τσελεμπή. To 1633, λέει, στις γιορτές για τη γέννηση της κόρης του Μουράτ, της Καγιά Σουλτάν, ο λεγάμενος έφτιαξε έναν πύραυλο με εφτά τμήματα (yedi kollu bir fişeng) και τον γέμισε με πενήντα οκάδες [κάπου εξηνταπέντε κιλά] μπαρούτι. Ενώπιον του σουλτάνου, στο Σαράι Μπουρνού, ανέβηκε στον πύραυλο· οι μαθητευόμενοί του, του έβαλαν φωτιά. Ο Λαγαρί, λέγοντας «Σουλτάνε μου, ο Θεός μαζί σου· πηγαίνω στα λόγια του προφήτη Ιησού» και δοξάζοντας το όνομά Του, πέταξε στον ουρανό και κατέβηκε προς τη θάλασσα. Έβαλε φωτιά στους πυραύλους [ή μάλλον, τα πυροτεχνήματα] που είχε πλάι του και φώτισε την επιφάνεια της θάλασσας. Καθώς στον μεγάλο πύραυλο δεν είχε απομείνει μπαρούτι και εκείνος άρχισε να πέφτει, άνοιξε τα φτερά αετού που είχε στα χέρια του και προσθαλασσώθηκε μπροστά από το περίπτερο Σινάν Πασά. Κολυμπώντας έφτασε γυμνός μπροστά στο Σουλτάνο, πάτησε στο χώμα και τον χαιρέτησε: «Σουλτάνε μου, χαιρετισμούς από τον προφήτη Ιησού». Του δόθηκε ένα πουγγί [εκατό χιλιάδες] άσπρα και διορίστηκε σπαχής [ένοπλος ιππέας] με μισθό εβδομήντα άσπρων. Κατόπιν πήγε στον Γκιράι Χαν της Κριμαίας και πέθανε εκεί. Ο μακαρίτης ήταν πιστός φίλος μου.
Μη σας ξενίζει η αναφορά του Ιησού, είναι κάτι συνηθισμένο (θυμηθείτε την ιστορία του Αγίου Αχμέτ, για παράδειγμα). Διαβάζω τώρα τι μπορεί να βρει κανείς στο ίντερνετ και βρίσκω διάφορες παρανοήσεις ή παράξενες προσθήκες. Η τουρκική βίκι λέει ότι ανέβηκε τριακόσια μέτρα ψηλά για είκοσι δευτερόλεπτα, και ότι στην Κριμαία πήγε εξόριστος μετά από αντίδραση των ουλεμάδων· φυσικά παραλείπει την αναφορά του προφήτη Ιησού. Η αγγλική πάλι επιμένει (όπως και η τούρκικη) ότι οι δύο τσελεμπήδες ήταν αδέρφια. Αγνοώ από πού έρχονται αυτές οι λεπτομέρειες, όχι από τον Εβλιγιά πάντως, που απλώς απαριθμεί τους δύο μαζί με άλλους οθωμανούς Χουντίνι. Ίσως από την ταινία· habent sua fata legendi. Είναι αλήθεια, πάντως, ότι οι Οθωμανοί είχαν μεγάλη παράδοση στα πυροτεχνήματα, όπως μπορεί για παράδειγμα να διαβάσει κανείς στο Λευκό κάστρο του Ορχάν Παμούκ, στο τέλος του οποίου κάνει μια cameo εμφάνιση και ο ίδιος ο Εβλιγιά Τσελεμπής, έστω και ινκόγκνιτο.
Στο μεταξύ, με την ιστορία του Λαγαρί έχουν ασχοληθεί ας πούμε οι περιώνυμοι Mythbusters, που απέδειξαν λέει ότι η πτήση θα ήταν αδύνατη και ότι ο φτωχός τσελεμπής θα συναντούσε τον Ιησού πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι υπολόγιζε. Άλλη γνώμη έχει η γκραβούρα αυτή, που κατά την τουρκική βίκι είναι του 17ου αιώνα, εμένα όμως μου μοιάζει πολύ μεταγενέστερη:
Κι αυτό είναι το άγαλμα του Λαγαρί, σε ένα μουσείο της Άγκυρας:
Μ’ αρέσει πώς τον έφτιαξαν· σαν πεχλιβάνη.
.
(αν, τώρα, η ιστορία θυμίζει κάτι στους πιστούς αναγνώστες του Πύντσον -δεν θα πω περισσότερα για να μην το χαλάσω στους μέλλοντες αναγνώστες του- ας μάθουν ότι και μένα μου ήρθε η φλασιά…)
Πολύ ωραίο! (Και βέβαια, τσελεμπής είναι περίπου ο τζέντλεμαν). Λίγο σαν πεχλιβάνης, λίγο σαν ήρωας του Βερν ο Λαγαρί στο άγαλμα.
Δύτη, άψογος! Καιρός ήταν να πέσει κι ένα ποστ ευρύτερου οθωμανικού/ ανατολικού ενδιαφέροντος.
Αν δεν κάνω λάθος, αυτός ο βασιλιάς Καϊκαβούς είναι εντελώς μύθος (είτε είναι εφεύρεση του Φιρντουσί, είτε ο συγγραφέας υιοθέτησε κάποιον μύθο που κυκλοφορούσε στην εποχή του). Άλλωστε, μονάρχη με τέτοιο όνομα δεν βρίσκω στους Σασσανίδες, ούτε σε κάποια ισλαμική δυναστεία ως την εποχή του Φιρντουσί (μονάχα στους Σελτζουκίδες της Ρουμ, καμιά διακοσαριά χρόνια μετά την αποδημία εις Κύριον του Φιρντουσί).
Ε-ξαι-ρε-τι-κό!!
Ρογήρε, όντως. Οι Σελτζουκίδες του Ρουμ άρχισαν στα τέλη του 12ου αιώνα να παίρνουν προσωνύμια μυθικών Περσών βασιλιάδων από το έργο του Φιρντουσί, ξεκινώντας από τον Γκιγιασεντίν Κεϊχουσρέβ (1192-1196). Ωστόσο ένας Καϊκαβούς έγραψε μια περίφημη περσική ηθική πραγματεία εκατό χρόνια πριν: http://en.wikipedia.org/wiki/Qabus_nama
Νίκο (δίκιο έχεις και στα δύο, αν και ο Βερν θα τον είχε μάλλον με κοστούμι) και Σραόσα, ευχαριστώ πολύ!
Δύτη, μήπως ο Καϊκαβούς έχει σχέση με τον αισωπικό Νεκτεναβώ; Στον Βίο του Αισώπου απαντά μια παρόμοια ιστορία με αετούς που χρησιμοποιούνται για να λυθεί το πρόβλημα της κατασκευής πύργου στον ουρανό.
Δεν αποκλείεται η ιστορία του θρόνου του Κ. να βασίζεται σε κάποια μικρασιατική-μεσανατολική παράδοση. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Φιρντουσί προέρχεται από χαμένες σήμερα πηγές που διέσωζαν τις αρχαίες περσικές παραδόσεις. Δική του όμως, διάβαζα νομίζω κάπου (αλλά θα το ξανακοιτάξω), είναι η ιστορία του Ρουστέμ και του Σοχράμπ, η ανατολική εκδοχή του Οιδίποδα κατά τον Παμούκ (πατέρας σκοτώνει γιο). Εδώ ρώσικο φιλμ του ’72, για να συνδεθούμε και με το προηγούμενο ποστ!
Ωραίος ο Ίκαρος / Τσελεμπής.
Ο Φιρντεουσί υπάρχει εδώ (όπως και πολλοί άλλοι, για όσους δεν ξέρουν την ωραία αυτή προσπάθεια).
Ωραία ιστορία, γράψε κι άλλα, ωρέ!
Και θα σου δώσω μια σακούλα χρυσά νομίζματα.
Υπήρχε μια τάση φυγής στα χρόνια του Μουράτ Δ’, ε; Γιατί άραγε; Άνιση δεν ήταν και η μεταχείριση των δύο ιπταμενων; Ο ένας εξορίζεται ο άλλος διορίζεται…
Σαν τη μεταχείριση των παιδιών του μαζί-τα-φάγαμε, ένα πράγμα…
π2, ευχαριστώ που το θυμίζεις (το είχαμε ξαναδεί, το έχω και δίπλα)!
Σκύλε, μόνο με προκαταβολές δουλεύω πλέον. 🙂
Geom, λες ότι το ‘σκαγαν για να καπνίσουν κάνα τσιγαράκι ε; 😉
Αντιγράφω από το βιβλίο του Philip Mansel, Κωνσταντινούπολη, Η Περιπόθητη Πόλη:
«Ο ιστορικός της εποχής εκείνης [ενν. των χρόνων του Μουράτ Δ’] Ιμπραήμ Πετσεβή κατηγορεί τους καπνιστές πως δηλητηριάζουν τον αέρα: «Φυσώντας ο ένας στο πρόσωπο του άλλου, έκαναν τους δρόμους και τις αγορές να βρομούν». Το 1633 ο Μουράτ Δ’ απαγόρευσε το κάπνισμα επί ποινή θανάτου. Σύμφωνα με έναν άλλο ιστορικό, τον Κιατίμπ Τσελεμπί, καθώς αυξήθηκε η αυστηρότητα των μέτρων απαγόρευσής του, «το ίδιο συνέβη και με την επιθυμία των ανθρώπων να καπνίζουν, σ’ επαλήθευση του ρητού που λέει ότι οι άνθρωποι επιθυμούν ότι είναι απαγορευμένο, και πολλές χιλιάδες ανθρώπων στάλθηκαν στο βασίλειο του ερέβους». Στην απόγνωσή τους οι καπνιστές εισέπνεαν το άρωμα τριμμένων φύλλων καπνού. Εν τέλει το 1647 ο μουφτής της Κωνσταντινούπολης επέτρεψε τη χρήση του.»
Προφανώς ο Χεζαρφέν, ως μη καπνιστής, αναζητούσε λίγο καθαρό αέρα, ενώ ο Λαγαρί, σκαρφίστηκε όλο αυτό το κόλπο για να μπορέσει να κάνει κανένα τσιγαράκι, μιας και του το απαγορέψανε εκείνη τη χρονιά. Τώρα πόσα τσιγάρα έκανε για να δει τον Ιησού, είναι ένα άλλο θέμα!
ΥΓ. Να υπενθυμίσω ότι το 1647, στο θρόνο βρισκόταν ο Ιμπραήμ ο Τρελός. Ο Μουράτ Δ’ απεβίωσε το 1640.
Δύτη, νάσαι καλά.
Για δες εδώ τι εννοεί για την γκραβούρα; Η γουγλομετάφραση δεν είναι σαφής:
Lagari Hasan Çelebi’nin bu uçuşuyla ilgili gravürünü çok aramama rağmen bulamadığımdan dolayı bu bölüme ekleyememiştim. Tayyareci.com sitesinde webmaster görevini yürüten Sayın Celal Uzar bu gravürü benimle paylaştığı için kendilerine teşekkürü bir borç bilirim.
Δυστυχώς δε λέει τίποτα αξιόλογο:
Αδυνατούσα να τοποθετήσω σ’αυτήν την ενότητα τη γκραβούρα που σχετίζεται με την πτήση του Λαγαρί Χασάν Τσελεμπι, επειδή δεν μπορούσα να τη βρω, παρόλο που είχα ψάξει πάρα πολύ. Είμαι υπόχρεος στον Σαγίν Τζελάλ Ουζάρ, υπεύθυνο του σάιτ Tayyareci.com, που μοιράστηκε μαζί μου αυτή τη γκραβούρα.
Ας με διορθώσει ο Δύτης.
Ναι, λέει ακριβώς ότι παρότι έψαξε πολύ δεν μπόρεσε να τη βρει, γιαυτό και δεν την επισύναψε, και ευχαριστεί τον webmaster του εν λόγω σάιτ επειδή τη μοιράστηκε μαζί του.
Εμένα πάντως σε 19ο αιώνα μου φέρνει…
geom, γράφαμε μαζί…
Δύτη, στο ανατολίτικο παραμύθι της ανάβασης στους ουρανούς έχει παρεισφρήσει και ο Αλέξανδρος ο Δικέρατος. Αυτός τα κατάφερε με τη βοήθεια ενός ζευγαριού από γρύπες. Την ιστοριούλα διηγείται συνοπτικά κάποιος Θανάσης εδώ, ως εξής:
One legend involving griffins is the Ascension of Alexander the great. According to this story, Alexander captured a pair of griffins and, having starved them for three days, hitched them to his throne and, teasing them with chunks of roast beef held above their heads on lances, flew heavenward for seven days. Alexander would’ve stolen a peek at God Himself if an angel had not asked him why he wanted to see the things of heaven when he did not yet understand the things of earth. Chastised for his presumptuousness, Alexander flew back to earth. Representations of Alexander’s ascension were placed in French and Italian cathedrals during the 12th century.
Σε αυτόν τον σύνδεσμο, πάλι, θα βρεις μια εμπεριστατωμένη μελέτη του θέματος από την πλευρά της ιστορίας της τέχνης.
Η ταινία Istanbul Beneath My Wings είχε παιχτεί στην Αθήνα δεν θυμάμαι με ποιον τίτλο. Την είδα και τη βρήκα λίγο αφελή. Μου φάνηκε μάλιστα πως επέμενε υπερβολικά και χωρίς λόγο σε μια σκηνή έρωτα μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών μόνο και μόνο για να πουλήσει σε θεατές ευρωπαϊκών χωρών. Ο δε σουλτάνος Μουράτ ήταν απερίγραπτα πολύ ψιμυθιωμένος.
Earion, ευχαριστώ -θα μελετήσω το υλικό αύριο. Από Δευτέρα ίσως βρω περισσότερα και για τον Καϊκαβούς.
Για την ταινία δεν αμφιβάλλω ότι έχεις δίκιο -την βρήκα και γω και πρόλαβα και είδα μια-δυο σκηνές.
Σαναλέμε ( για να θυμηθούμε και τον Βάτ-ογλου )
η ιστορία αφορά έναν ντογρού χαβά τσελεμπή
παπούλη, χαίρομαι που θυμάσαι τον Βάτογλου! https://dytistonniptiron.wordpress.com/2009/05/13/sherlock-celebi/
ο Λαγαρί , ο πεχλιβανης (που εψαξα τη λεξη δεν ειχα αναρωτηθει τι σημαινει)
και μια και ειναι ολα τοσο κινηματογραφικα…
αυτο το animation μου θυμισε το octapodi http://www.youtube.com/watch?v=1_c74Q-Eaoo&feature=related
mondouble, κι εμένα!
Όπου «ντογρού» Δύτα παράφραση ( κακή ομολογώ ) δια τον ένα εκ των αδελφών Ράιτ που βέβαια γράφονται με W στην αρχή. Το χαβά αυτονόητο φαντάζομαι.
Αν σου πω ότι, τώρα τόπιασα; Ντρέπομαι βέβαια αλλά πρέπει να σημειώσω προς υπεράσπισή μου ότι τις τελευταίες τρεις μέρες δεν είχα ακριβώς μυαλό για βλόγινγκ. Για καλό ήταν, μην ανησυχείς!
Καλησπερα Δυτη.
Κοιτα κι αυτα :
http://www.welove-music.net/2010/12/ferahnak-mevlevi-ayini-sermuezzin-rfat.html
http://www.welove-music.net/2010/12/mystische-sufigesange-ilahiler-ve.html
http://www.welove-music.net/2010/12/melina-kana-thanasis-papakonstantinou.html
Enjoy !
Ευχαριστώ! 🙂
Έχει πέραση ο Εβλιγιά, Δύτη.
Τόξερα, αλλά καλά κάνεις και το θυμίζεις. Θα πάω στην έκθεση μόλις βρω την ευκαιρία, ελπίζω να κρατήσει μέχρι το Πάσχα.
Όποιος δεν μπορεί να πάει στην εν λόγω έκθεση, μπορεί να την δει εδώ: http://thebookoftravels.org/
Μόλις βρήκα μια τούρκικη παιδική σειρά για τον Εβλιγιά, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 μάλλον:
[…] συναρπαστικές περιπέτειες με φόνους, Οθωμανοί αστροναύτες, όλα έχουν τη θέση τους σ’ αυτό το τεράστιο έργο, πιο […]
iyi uçan akşamlar! 🙂
http://alkislarlayasiyorum.com/icerik/61171/istanbul-kanatlarimin-altinda-1996-106-dk η ταινία «Ιστανμπούλ κάτω από τις φτερούγες μου» με αγγλικούς υπότιτλους
…
μας προέκυψε Άρσένιος Τσελέπης!…πρόσφατα , ο καθηγητής ιστορίας Sinan Çetin του Πανεπιστημίου «BILGI» Κωνσταντινούπολης, ανακοίνωσε ότι βάσει των τελευταίων ερευνών προκύπτει ότι o άνθρωπος αυτός δεν ήταν Τούρκος αλλά Ρωμιός και το πραγματικό του όνομα ήταν Αρσένιος Τσελέπης, γιος του Σάββα και της Ελισάβετ Τσελέπη από τα Ταταύλα. Η Δύση το κατόρθωμα αυτό το απέκρυψε όπως και οι Τούρκοι απέκρυψαν την ιθαγενεια του για ευνόητους λόγους. Σήμερα ανατρέπονται τα ιστορικά κατεστημένα. Η ημερομηνία του τολμηρού αυτού επιτεύγματος έγινε 146 χρόνια πριν από τους αδελφούς Montgolfier , το 1637 στις 8 Νοεμβρίου, την ημέρα της εορτής του Αρχάγγελου Μιχαήλ από τον Έλληνα Άρσένιο Τσελέπη. Την ημερομηνία αυτή οι δικοί μας «γνωστοί» ιστορικοί την αμφισβητούν , ισχυριζόμενοι ότι βάσει των δικών τους υπολογισμών δηλαδή του Οθωμανικού ημερολογίου και του σημερινού ,το επίτευγμα δεν έγινε την ημέρα της εορτής του Αρχάγγελου Μιχαήλ αλλά δύο ημέρες αργότερα
…
περισσότερα στο http://ergotelemata.blogspot.gr/2013/07/ancient-muslim-gliders.html
Χμ! Χμ! Θα ήθελα πολύ να το δω αυτό το άρθρο –αν υπάρχει δηλαδή 😉
Ωραίο το ποστ!
Επειδή βλέπω ότι αρχίζουν να έρχονται επισκέπτες που ψάχνουν τον Αρσένιο, να πω ότι όπως όλα δείχνουν πρόκειται για μούφα (μεγάλη). Δείτε σχετικά τα σχόλια εδώ (τρίτη φορά που μπαίνει το λινκ!): http://ergotelemata.blogspot.gr/2013/07/ancient-muslim-gliders.html
http://news247.gr/eidiseis/kosmos/news/erntogan-poios-armstrongk-oi-othwmanoi-pathsan-prwtoi-sto-feggari.3581058.html
🙂 🙂 🙂
Το μαζέψανε. :-Ρ
http://news247.gr/eidiseis/psixagogia/humor/satirikh-istoselida-trolarei-ton-erntogan-poios-armstrongk-oi-othwmanoi-pathsan-prwtoi-sto-feggari.3581058.html
Στο 1΄40΄΄ και ο δικός μας: http://www.lifo.gr/now/world/194610/proklitiko-vinteo-erntogan-gia-tin-epeteio-tis-alosis-tis-konstantinoypolis