Τα τρένα που φύγαν

Είπα να γράψω μια ελεγεία για τον ΟΣΕ, που άγνωστο σε τι μορφή θα επιζήσει, αν επιζήσει, την εποχή του ΔΝΤ. Για να μετρήσω: έξι χρόνια, ναι έξι χρόνια τον χρησιμοποιούσα περίπου πέντε-έξι φορές το χρόνο (με επιστροφή) στη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη· συν κάποια σιδηροδρομικά ταξίδια στην Κορώνη, στον Πλαταμώνα, στη Φλώρινα, στο Βόλο, στο Ναύπλιο -α βέβαια, και στην Πόλη. Από την Κορώνη θυμάμαι το γεμάτο φίσκα βαγόνι που άδειασε στην Πάτρα (ήταν καρναβάλι), και πώς όταν ξημέρωσε ήμασταν μόνοι μας, μια παρέα με παράξενη σημερινή τύχη, δεκάξι-δεκαεφτά χρονώ, κοιτώντας νερά να τρέχουν κοντά στην Κυπαρισσία-

από τον Πλαταμώνα, γύρω στα πέντε χρόνια μεγαλύτερος, θυμάμαι όχι τόσο το τρένο όσο την παρέα, άλλη ιστορία-

κυρίως θέλω να μιλήσω για τις μεγάλες εκείνες διαδρομές, πάντα ίδιες και πάντα διαφορετικές, προς και από τη Σαλονίκη, εκεί μεταξύ ’91 και ’97. Χύμα, ατάκτως ερριμένα: το νυχτερινό τρένο, όπου αν τύχαινες σε αμιγώς φοιτητικό κουπέ μπορούσες να ξενυχτήσεις παίζοντας χαρτιά και μετά, μέσα στη νύχτα, να σε ξυπνήσει ο συγκάτοικός σου για να σου δείξει τον θεσσαλικό κάμπο χιονισμένο. Το πρωί, αν ήσουν τυχερός, σε κέρναγε καφέ ο σιδηροδρομικός σε πλαστικό κυπελάκι, και έβλεπες το ξημέρωμα στον Αξιό και τη Σίνδο.

Οι ατέλειωτες αναμονές στο σιδηροδρομικό σταθμό, βηματίζοντας πάνω-κάτω, σιγοτραγουδώντας στον εαυτό μου για να περάσει η ώρα.

Τα ίδια πάντα τοπία, με μόνο τις αλλαγές των εποχών: ο Μπράλος, ο Γοργοπόταμος, οι μακεδονίτικες λεύκες με νερά να γυαλίζουν στην ομίχλη, αγριολούλουδα την άνοιξη, ζέστη στον κάμπο -μια φορά δεν άντεξα όταν είδα στα Φάρσαλα μπαρμπάδες να ανεβαίνουν στο τρένο με παγωμένα νερά (με το νερό σε μορφή πάγου στο μπουκάλι εννοώ), και στη Λάρισα πήδηξα -κυριολεκτικά- έξω, ήπια έναν καφέ με παγωμένο νερό και συνέχισα με ΚΤΕΛ, το οποίο κατά τα άλλα το απέφευγα σαν την άδικη κατάρα.

Πηγμένα κουπέ του ημερήσιου τρένου, γνωστού και ως μουτζούρη, φοιτητές, φαντάροι, θείτσες, παππούδες, το βιβλίο στο χέρι ευτυχώς, κατά καιρούς καταφυγή στο διάδρομο-καπνιστήριο, ή στο στριμωγμένο καφέ. Αλλά

αν ήσουν τυχερός (γιατί ταξίδευε μέρα παρά μέρα) πετύχαινες τον μουτζούρη με τα παλιά βαγόνια του Οριάν Εξπρές. Το εξής ένα, δηλαδή, το βαγκόν-ρεστωράν, όπου αναγκαζόσουν να παραγγέλνεις συνεχώς μπύρες και τοστ για να μη σε διώξουν. Δερμάτινες πολυθρόνες σε στυλ Φαρ Ουέστ, πορσελάνινο κυτίο παραπόνων, επιγραφές στα γαλλικά, διακόσμηση με ξυλοτυπία στους τοίχους.

Ο ρυθμικός ήχος των τροχών· το πέρασμα από τις φυσούνες ανάμεσα στα βαγόνια, που γέμιζαν ατμό σε κάτι χειμωνιάτικους σταθμούς· το να στέκεσαι στο τέρμα του τελευταίου βαγονιού, βλέποντας τις γραμμές να φεύγουν (αυτό, για όσους θυμούνται, ήταν όμορφο και στα παλιά βαγόνια του ηλεκτρικού στην Αθήνα, εκείνα τα γκρι ή -αν είστε λίγο παλιότεροι- τα άλλα, τα ξύλινα).

Αυτό που συνέβαινε με το τρένο, ήταν το εξής: με το τρένο καταλάβαινες ότι ταξίδευες. Δεν ήταν μια απλή μετακίνηση· ήταν η απόσταση υλοποιημένη σε χρόνο, ή για την ακρίβεια, η απόσταση μεταμορφωμένη σε εμπειρία. Η καπνιά της ντηζελομηχανής, που κολλούσε πάνω στο δέρμα και στα ρούχα, οι στύλοι της ΔΕΗ που έφευγαν μαζί με το ρυθμικό ντούκου-ντούκου των τροχών, η αναμονή στις μονές γραμμές για να περάσει το ιντερσίτυ, η επίσκεψη στο μπαρ για να βάλεις κάτι στο στομάχι σου, το βιβλίο που προχωρούσε και ίσως βιαζόσουν να τελειώσει αλλά από την άλλη έπρεπε να κρατήσει μέχρι το τέλος της διαδρομής, τα εισιτήρια από χοντρό χαρτόνι στα οποία ο ελεγκτής έκανε μυστηριώδεις τρύπες σε σχήμα μισοφέγγαρου, οι ευκαιριακές γνωριμίες, τα βλέμματα, οι φιλοδοξίες γνωριμίας –

αυτό ήταν το τρένο, αυτή ήταν η εποχή που ταξίδευες με τρένο, αυτή ήταν η πρώτη μας νιότη.