Το παλιό ρολόι

Καιρό έχει ο Δύτης να πιάσει κάποιο οθωμανικό θέμα και δεν κάνει. Αμαρτία, και θα χάσουμε και τη φήμη μας. Από τα τεφτέρια μου λοιπόν ψάρεψα μια ιστοριούλα, που έχει να κάνει με καταραμένα αντικείμενα, σαν παραμύθι (ή σαν ιστορία του Σκρουτζ Μακ Ντακ).

Για τον οθωμανό ιστορικό Πετσεβή, που έζησε στα τέλη του 16ου και στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα, είχα μιλήσει και αρκετά παλιότερα, για την ακρίβεια τον περασμένο Απρίλιο.  Ο Πετσεβή λοιπόν, ένας από τους πιο γλαφυρούς Οθωμανούς αφηγητές που ξέρω, ταξίδευε το 1606 μαζί με τον αδελφό του Μεγάλου Βεζίρη για τα σαντζάκια της Ναυπάκτου, του Ευρίπου και του Καρλί-ιλί (Αιτωλοακαρνανία), όπου ο ίδιος είχε διοριστεί ως απογραφέας. Και διηγείται:

«… φτάσαμε στον Εύριπο (Χαλκίδα). Μια μέρα, ενώ καθόμασταν στο κάστρο πλάι στη θάλασσα, [ο αδελφός του Βεζίρη] έβγαλε από τον κόρφο του ένα πολύτιμο ρολόι, στολισμένο με πετράδια. Κοιτάξτε αυτό το ρολόι, να το δείτε, μου είπε. Πράγματι δεν είχα ξαναδεί ρολόι σαν κι αυτό, και το εκτίμησα δεόντως. Έχει όμως την ιστορία του, συνέχισε, να σας την πω; Απάντησα ορίστε. Και άρχισε να διηγείται: Την εποχή του σουλτάνου Μουράτ [του Γ΄, 1574-95] ζούσε ένας μάστορας ρολογάς, ονόματι Ρουστέμ Αγάς· τον ήξερα. Ήταν πολύ διάσημος τότε. Έφτιαξε τούτο το ρολόι για τον καπού αγασί Γαζανφέρ Αγά, μάλιστα ο τελευταίος του έδωσε ο ίδιος τα πετράδια για τη διακόσμηση. Όταν ο Γαζανφέρ Αγάς εκτελέστηκε, ο δήμιος πήρε το ρολόι από τον κόρφο του και το πούλησε στον Τιρνακτσή Χασάν Πασά. Όταν κι εκείνος εκτελέστηκε, πάλι το πήρε ο δήμιος και το πούλησε, αυτή τη φορά στον Κασίμ Πασά. Κι εκείνος εκτελέστηκε· ο αδελφός μου το αγόρασε πάλι από τους δήμιους. Τώρα που έπρεπε να ταξιδέψω για δω πέρα, μου έδωσε δυο-τρία ρολόγια για το καράβι, μαζί τους κι αυτό. Αμέσως άφησα το ρολόι, που το κρατούσα μέχρι εκείνη τη στιγμή στο χέρι μου! Τέτοιο κακότυχο, γρουσούζικο πράγμα δεν το χαρίζεις ούτε στον εχθρό σου, όχι να το πάρεις στο χέρι σου, είπα. Πράγματι, έφερε κι εκείνος μια τανάλια και ξεχώρισε τα πετράδια· έκανε το ρολόι κομμάτια και πέταξε τα γρανάζια του στη θάλασσα. Τέτοια κακορίζικη δύναμη έχουν κάποια αντικείμενα.»

Σκέφτομαι, βέβαια, ότι ο αγαπημένος μου Κορτάσαρ θα το έλεγε αλλιώς. Ως εξής (Ιστορίες των Κρονόπιο και των Φάμα, μετάφραση Ελένη Χαρατσή, Αθήνα: Ύψιλον 1983):

Όταν σου κάνουν δώρο ένα ρολόι, σου κάνουν δώρο μια ανθισμένη κόλαση… Δεν σου κάνουν δώρο ένα ρολόι, εσύ είσαι το δώρο, εσένα κάνουν δώρο στα γενέθλια του ρολογιού… Εκεί στο βάθος είναι ο θάνατος, αλλά μη φοβάστε. Κρατήστε το ρολόι με το ένα χέρι, πιάστε με τα δυο δάχτυλα την άκρη του ελατήριου, θέστε το ελαφρά σε παλινδρομική κίνηση. 

και

Είναι γνωστή η ιστορία του περιοδεύοντος εμπόρου που άρχισε να του πονάει ο αριστερός καρπός, ακριβώς κάτω από το λουράκι του ρολογιού. Βγάζοντας το ρολόι, ξεπήδησε το αίμα: η πληγή είχε τα ίχνη πολύ λεπτών δοντιών.