Περσική άμυνα

Μέρες τώρα προσπαθώ (όπως όλοι, ή τουλάχιστον όσοι προσπαθούν να διαβάσουν πίσω από τις γραμμές, καθώς λέμε) να καταλάβω τι περίπου συμβαίνει στο Ιράν. Η πρώτη εικόνα είναι πολύ ευανάγνωστη: καταπιεσμένος λαός εξεγείρεται κατά του θεοκρατικού καθεστώτος. Η δεύτερη, είναι λίγο παράξενη: όπως και να το κάνουμε, ο αντιπαθητικός ή αστείος τυπάκος στην εξουσία πήρε όντως την πλειοψηφία, έστω και μετριασμένη σε σχέση με το επίσημο αποτέλεσμα, και επιπλέον αποδεικνύεται ότι η πληροφόρηση στη Δύση περνάει από το ίδιο φίλτρο προπαγάνδας που περνάνε διάφορα, από τον κορμοράνο του Κόλπου, την ενθουσιώδη υποδοχή των Αμερικανών στη Βαγδάτη, τις πορτοκαλί επαναστάσεις και άλλα γραφικά. Η τρίτη εικόνα είναι ότι στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε ούτε καταλαβαίνουμε τίποτα. Όσα πλάνα έχω δει από τα γεγονότα, δείχνουν σαφώς μια εξέγερση της μεσαίας τάξης. Και η μεσαία αυτή τάξη, φωνάζει «ο Θεός είναι μεγάλος», όσο και να θέλουν να μας πείσουν ότι αντίπαλός τους είναι το Ισλάμ.

[ Παρένθεση: το ίδιο, περί μεσαίας τάξης,  διάβασα στο σχόλιο ενός Αμερικανού τηνέιτζερ για τον αθηναϊκό Δεκέμβρη -οπότε, μην είσαι ποτέ σίγουρος, γιατί τι σημαίνει μεσαία τάξη; Ειρήσθω εν παρόδω, έχω την εντύπωση ότι μεγαλόσχημοι ευρωπαϊστές δημοσιογράφοι που περιφρόνησαν τον αθηναϊκό Δεκέμβρη ακριβώς χάρη στη συμμετοχή των παιδιών της μεσαίας τάξης, εγκαλούν τώρα όσους δεν βλέπουν την κραυγή της ιρανικής μεσαίας τάξης για ελευθερία. Η γραμμή είναι, εξέγερση που κοιτά προς τη Δύση = καλή εξέγερση, εξέγερση κατά της Δύσης = ολοκληρωτισμός/πραξικόπημα/κουλτούρα της βίας και δε συμμαζεύεται. Μαοϊκοί αντάρτες στο Νεπάλ = Δεν ξέρω/δεν απαντώ. Κλείνει η παρένθεση]

Τα λίγα περσικά που ξέρω δεν με βοηθούν καθόλου, γιατί κακά τα ψέματα: δεν έχουμε πραγματική πληροφόρηση, έχουμε πληροφόρηση από δύο πλευρές που δεν ξέρουμε τι ακριβώς αντιπροσωπεύουν (αχ, aqua, γιατί να είσαι στην Υεμένη;). Είναι σχεδόν σίγουρο ότι άνθρωποι σαν εμένα ή πιθανότατα εσάς που με διαβάζετε, αν ήμασταν στο Ιράν θα είχαμε κατέβει στους δρόμους. Αλλά ως τι; Επιφυλάσσομαι άλλη φορά να γράψω τις σκέψεις μου σχετικά με τη μαντήλα (στην Τουρκία), το πώς τη βλέπουν οι φίλες μου εκεί (της μεσαίας τάξης), και το τι βλέπω εγώ (λίγο ως τουρίστας, κακά τα ψέματα). Η πιο κοντινή στις προσλαμβάνουσές μου εικόνα για το Ιράν, είναι η «Περσέπολις» (η ταινία), και εκεί, όσο και να ταυτίζεσαι με την οπτική της πρωταγωνίστριας, η ταύτισή της με την (πρώην) μεσαία τάξη είναι εμφανής.

Οπότε τι; Το Σάββατο διάβασα ένα άρθρο του Σλάβοϊ Ζίζεκ, που με το γνωστό προβοκατόρικο στιλ του μιλά για μια ισλαμική εξέγερση με αίτημα την επιστροφή στις αξίες και τις ζυμώσεις της Ισλαμικής Επανάστασης του ’80. Ενδιαφέρον, δε λέω, αλλά πόσο ξέρει ο Ζίζεκ το Ιράν;

Την Κυριακή πάλι, ένα άλλο άρθρο με διαφώτισε κάπως για την οικονομική κρίση πίσω από τα γεγονότα: συγκέντρωση των βιομηχανιών σε μια ολιγομελή μαφία, ανεπιτυχείς συγκρούσεις της κυβέρνησης με τις τράπεζες (θυμίζω, ότι υποτίθεται πως σε μια θεοκρατική μουσουλμανική χώρα ο τόκος θα ήταν παράνομος! Να όμως που δεν είναι…), φούσκα ακινήτων και εκεί.

Μέχρι πρόσφατα, που ο Μαρξ ξανάγινε της μόδας, τέτοια συμπεράσματα περιγράφονταν με τη φράση του Κλίντον: It’s the economy, stupid… Τώρα που ο Μαρξ ξανάρχεται, ας σκεφτούμε λίγο (σκέφτομαι): Τι θα δει ο ιστορικός του επόμενου αιώνα πίσω από όλα αυτά; Γιατί τόσα χρόνια, το μόνο που μαθαίνουμε για το Ιράν είναι ο ισλαμικός νόμος και οι συγκρούσεις με Ισραήλ και ΗΠΑ; Πώς συμβαίνει παρόμοιες συγκυρίες, σε διαφορετικά μέρη του κόσμου, να προκαλούν -ή, αν προτιμάτε, να συνοδεύονται- από παρόμοιες πολιτικές εκρήξεις; Θυμάμαι συζητήσεις στις ύστερες Συσπειρώσεις  του ’90, όπου ανιχνεύονταν κοινά σημεία στην πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και το γκρέμισμα του κράτους πρόνοιας στη Δύση, βάσει της επικράτησης του μεταφορντισμού, νομίζω.

Οπότε τι, και πάλι; Έχει δίκιο ο Ζίζεκ, και η πτωχευμένη μεσαία τάξη (ή τα παιδιά της) εξεγείρονται ενάντια σε ένα καθεστώς που διαστρέβλωσε τα κηρύγματα δικαιοσύνης και ισότητας του ’80; (Κάτι μου θυμίζει…) Και πάλι επιφυλάσσομαι να μιλήσω με τον Ιρανό φίλο μου στην Αθήνα, μπας και βγάλω καμιάν άκρη. Για την ώρα: απλά, «τροφή για σκέψη» που λεν κι οι Αμερικάνοι. Το μόνο που έχω σίγουρο, είναι ότι το να αποφαινόμαστε για μια κοινωνία μόνο βάσει της θέσης της θρησκείας, για παράδειγμα, ή του πολιτικού καθεστώτος, οδηγεί σε προχειρότητες. Η ιρανική ισλαμική κυβέρνηση ηττημένη από τις ιρανικές τράπεζες, ένα οξύμωρο σχήμα. Και όμως υπάρχει.