Είναι σχετικά άγνωστη η ιστορία της εμπορικής, πολιτικής και πολεμικής σύγκρουσης Οθωμανών και Πορτογάλων στον Ινδικό Ωκεανό καθόλη σχεδόν τη διάρκεια του 16ου αιώνα. Ένα μικρό κομμάτι της, που έχει την πλάκα του, είναι αυτό που ακολουθεί [αντιγράφω από: Χαλίλ Ιναλτζίκ και Ντόναλντ Κουώτερτ (επιμ.), Οικονομική και κοινωνική ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τόμος Α΄: 1300-1600 (Χ. Ιναλτζίκ), Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2008]. Όλα τα λεφτά είναι στο τέλος:
Πρέπει να αφηγηθούμε εδώ και το τελευταίο επεισόδιο στην διαμάχη Οθωμανών και Πορτογάλων στον Ινδικό Ωκεανό, τις ναυτικές επιχειρήσεις του Μιρ Αλή Μπέη το 1585 και 1586 στην Ανατολική Αφρική. Δηλώνοντας πως αποτελούσε την εμπροσθοφυλακή ενός μεγάλου τουρκικού στόλου, ο Μιρ Αλή εκμεταλλεύθηκε τα αντιπορτογαλικά αισθήματα των ντόπιων ηγεμόνων και κατάφερε να επεκτείνει την οθωμανική επικυριαρχία στην ακτή της Ανατολικής Αφρικής, από το Μογκαντίσου μέχρι τη Μομπάσα. Ο ηγεμόνας της Μομπάσα δήλωσε υποτέλεια στον Οθωμανό σουλτάνο. Οι Πορτογάλοι παραδέχονταν ότι οι Οθωμανοί είχαν τώρα το πάνω χέρι στην αφρικανική ακτή απέναντι από την Ινδία και ότι είχαν τη δυνατότητα να κόψουν τις γραμμές επικοινωνίας τους με την Πορτογαλία. Μολονότι μια πορτογαλική αντεπίθεση του στόλου των Ινδιών τον επόμενο χρόνο επανεπιβεβαίωσε τον έλεγχο των Πορτογάλων στην Ανατολική Αφρική, ο Μιρ Αλή επέστρεψε το 1588 με μια μοίρα πέντε πλοίων και αντιμετώπισε έναν πορτογαλικό στόλο που τον περίμενε· ωστόσο, νικήθηκε όχι από τους Πορτογάλους, αλλά από μια αφρικανική φυλή, τους Ζίμπα. Ο ίδιος σώθηκε καταφεύγοντας σε ένα πορτογαλικό πλοίο.
Σημείωση (μεταγενέστερη): κοιτάξτε στα σχόλια, έχει ψωμί.
Σημείωση, που μακάρι να έλειπε: Θα ήθελα να αφιερώσω αυτό το ποστ στη μνήμη του Δημήτρη Αγγελή, ή Dimitris Ag όπως ίσως τον ξέρετε από τα σχόλια που μου έκανε την τιμή να μου αφήσει. Δεν τον γνώρισα ποτέ, και ούτε θα τον γνωρίσω· τα σχόλιά του και το ωραίο του μπλογκ είναι ό,τι ξέρω γι’ αυτόν. Νομίζω ότι αυτό ειδικά το ποστ θα του άρεσε. Αντίο Δημήτρη.
Πολύ ενδιαφέρον κομμάτι και μου κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον η εμπλοκή των Ζίμπα. Που μπορεί να βρει κάποιος περαιτέρω λεπτομέρειες;
ΚΑΛΑ ΔΥΤΗ ΔΕΝ ΤΟ ΠΙΣΤΕΥΩ ΚΙ ΟΤΙ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΣΕ ΡΩΤΗΣΩ ΑΝ ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΠΑΙΧΤΗΚΕ ΜΕΤΑΞΥ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΚΑΙ ΠΟΡΤΟΓΑΛΩΝ ΣΤΟΝ ΙΝΔΙΚΟ! ΒΛΕΠΕΙΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΙΑΒΑΖΩ ΤΙΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ 16ου ΑΙΩΝΑ ΚΑΙ ΛΕΕΙ ΟΤΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΤΑΙΛΑΝΔΗ ΤΟΥ ΕΠΙΤΕΘΗΚΑΝ ΤΟΥΡΚΟΙ!!! (ΦΕΡΝΑΟ ΜΕΝΔΕΣ ΠΙΝΤΟ, ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ)
http://muse.jhu.edu/journals/journal_of_world_history/v018/18.3casale.html , αλλά δυστυχώς μόνο κατά συνδρομήν: «Global Politics in the 1580s:
One Canal, Twenty Thousand Cannibals, and an Ottoman Plot to Rule the World».
Κατά το άρθρο, τα περί κανιβαλισμού και το ποιοι ήταν οι Ζίμπα ήταν εν μέρει υπερβολές κι ασάφειες των Πορτογάλων (και γι’ αυτό δε βρίσκω Ζίμπα στη Βικιπαίδεια, η αναφορά ήταν συμβατική), αλλά το ότι τα βρήκαν οι οθωμανοί σκούρα από αφρικανούς, γεγονός.
Να αναφέρω τουλάχιστον την τελευταία παράγραφο του άρθρου:
Who were the «Zimba»? A mercenary army from the Zambezi river, perhaps brought north by a disaffected, rival faction of Mombasans unhappy with the prospect of Ottoman rule? Or a migrating band of Maravi warriors, displaced from their southern homeland by the interference of coastal Muslims on the economy of the interior? Or were they possibly a mainland force of more local origin, content enough with the status quo of Portuguese rule to take unilateral action against the Ottomans on their behalf? In the complex and interconnected world of the late sixteenth century, any of these formations could potentially be drawn into the nexus of international power politics, and move as willful actors on the world stage. By the 1580s, even for a group like the «Zimba» all politics was global.
Λοιπόν, χάρη στο ακισμέτ που αρχικά πέρασε το σχόλιό του για σπαμ, ο αγαπητός Nick Nicholas μου έστειλε όλο το άρθρο που αναφέρει παραπάνω. Τον ευχαριστώ θερμότατα! Μια πολύ σύντομη περίληψη: οι Οθωμανοί είχαν οχυρωθεί στη Μομπάσα με σκοπό να χτυπήσουν τον πορτογαλικό στόλο με τα κανόνια τους. Κάπου είκοσι χιλιάδες «Ζίμπα», ωστόσο (σύμφωνα με τις πορτογαλικές πηγές) επιτέθηκαν από ξηράς και κατέσφαξαν τους στρατιώτες μαζί με τους κατοίκους. Ο Μιρ Αλή ξέφυγε «καβάλα στο άλογο και κάτω από βροχή από δηλητηριώδη βέλη», κατέφυγε στους Πορτογάλους μαζί με μερικούς από τους ανθρώπους του, και φαίνεται ότι κατέληξε στην Πορτογαλία, όπου βαφτίστηκε χριστιανός (συνηθισμένη τότε διαδικασία, και αντιστρόφως). Όχι και τόσο παραδόξως, οι οθωμανικές πηγές δεν αναφέρουν καθόλου το γεγονός, το οποίο όμως είναι αρκετά γνωστό στην πορτογαλική ιστοριογραφία.
Για τη σχεδόν εκατονταετή διαμάχη Οθωμανών-Πορτογάλων στον Ινδικό Ωκεανό, και το μεγάλων διαστάσεων διπλωματικό παιχνίδι με ηγεμόνες του Περσικού κόλπου, της Ινδίας και της Σουμάτρας (Άτζεχ), νομίζω το μόνο που υπάρχει στα ελληνικά (τώρα) είναι το κεφ. 13 του βιβλίου που παραπέμπω (Ιναλτζίκ, Οικονομική και κοινωνική ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας).
Πρόσθεσα μια σημείωση που πολλούς θα στενοχωρήσει, όπως και μένα.
Μπράβο δύτη, μου ήταν παντελώς άγνωστη η διαμάχη.
Αλλά με τους Ζίμπα βρήκα και γω το μπελά μου. Έψαξα όλη την ακτή απο Ζιμπάμπουε μέχρι Κένυα, και στη Ζανζιβάρη πήγα, που έχουν και φοβερή μουσική, τίποτα
Βρε δύτη, τώρα βλέπω αυτό για το Δημήτρη. Μίλα καθαρά.
Πήγα στο μπλογκ του και είμαι συγκλονισμένη. Με τρελαίνει η ιδέα οτι ήθελα να του στείλω και τα άρθρα για τους αρβανίτες.
Πρέπει να είχε μεγάλο κουράγιο. Ευγένεια είχε σίγουρα.
Άσε Μαρία, και εγώ έχω πάθει πλάκα. Χτες το πρωί έλεγα μήπως συνδύαζα μια εκδρομή στην Αίγινα, να του ζητήσω το τηλέφωνό του να βρισκόμασταν. Τι να πω γαμώτο.
Τώρα, βλέπω οτι μιλάμε για τελευταία φορά στις 17/5. Πρώτη φορά έριξα τόσο κλάμα για άνθρωπο που δεν έχω δει ποτέ. Όλο αυτό το διάστημα ήταν άρρωστος μάλλον.
21/5 το τελευταίο σχόλιό του σε μένα (στο ποστ για τους Στόουνς). Δεν ξέρω… ήταν άρρωστος; ήταν κάτι ξαφνικό; Έίναι απίστευτο, κοιτάζω ξανά και ξανά ένα σχόλιο που προσφερόταν να μου βρει ανταλλακτικά για το κατρέλ. Μετά σου λένε, το ίντερνετ αποξενώνει τους ανθρώπους. Αχ Δημήτρη…
Μου φαίνεται απίστευτη η είδηση για τον θάνατο του Δημήτρη Αγγελή. Είχαμε προλάβει και είχαμε ανταλλάξει κι εμείς κάποια σχόλια σε παλιότερο δικό μου κείμενο. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει…
@Nick Nicolas, Δύτη
Σας ευχαριστώ πολύ για τις διευκρινιστικές πληροφορίες αναφορικά με τους Ζίμπα.
[…] οι μεγάλοι τους αντίπαλοι στον Ινδικό Ωκεανό ήταν οι Οθωμανοί. Ε, αυτούς οι ντόπιοι σουλτάνοι τους ονόμαζαν Ρουμί […]