Πού να φανταζόμουν, όταν έγραφα τις προάλλες για τον Καραγκιόζη και το ρεμπέτικο, ότι μια βδομάδα μετά θα πέθαινε ο Ευγένιος Σπαθάρης. Κυριολεκτικά γεννημένος στον μπερντέ· ορίστε τι γράφει στα Απομνημονεύματά του ο πατέρας του, ο περίφημος Σωτήρης: Τον χειμώνα [του 1924]… άρχισα παραστάσεις στου Γιολντάση, στο Μαρούσι. Τότε μαζύ με τους καραγκιόζηδες περπάταγα και το παιδί μου τον Ευγένιο στο πανί. Ο Ευγένιος, διαβάζω, γεννήθηκε Ιανουάριο του ’24.
Και ορίστε και μια σκηνή από την παιδική του ηλικία, που είναι σα να βγήκε από παράσταση:
Όταν πήγα σπίτι (γράφει ο Σωτήρης Σπαθάρης) είχαμε γέλια, χαρές, κλάματα και ξεφαντώματα. Ο Ευγένιος δεν ερχότανε κοντά μου, γιατί δε γνώριζε τον μπαμπά του. Η μαμά του όλο τούλεγε: «Αυτός είναι ο μπαμπάς σου, παιδί μου». Στο τέλος ξεθάρρεψε και καθώς έπαιζε κοντά μου, λέει: «Μαμά, να ο μπαμπάς» και μ’ ένα σφυράκι με χτύπησε στο κούτελο απάνω στο δόξα πατρί. Εγώ νόμισα πως έπεσε όλο το ταβάνι επάνω μου. Όταν συνήλθα, είδα τον Ευγένιο με το σφυράκι στο χέρι να χτυπάη, και σε κάθε σφυριά έλεγε: «Να ο μπαμπάς».
Άλλο σκόπευα να γράψω, άλλο μου βγήκε. Η παράσταση έλαβε τέλος.
Ορίστε, πρώτο σχόλιο η αφεντιά μου: διαβάζω εδώ: http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=1012165&lngDtrID=253
ότι χαρακτηριστικά έργα του Σπαθάρη «ήταν «Το καταραμένο φίδι», «Ο δικτάτωρας», «Ο Αλέκος με τα κυδώνια»…» Εγώ πάλι, έργο «Ο Αλέκος με τα κυδώνια» δεν έχω ματακούσει. Ξέρω την ατάκα του Καραγκιόζη από το καταραμένο φίδι, όταν του λέει ο Μεγαλέξαντρος: «Είμαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών».
-«Γεια σου Αλέκο με τα κυδώνια».
Δε πιστεύω να γίνεις προληπτικός.
Τον είδα νωρίτερα στο «Μονόγραμμα» που δε το είχα ξαναδεί και έμαθα κάτι ενδιαφέρον. Όταν τον έπιασαν οι Γερμανοί το 43, γιατί έπαιζε ηρωικά έργα, τον γλίτωσε ο Φρισλάντερ που είχε εικονογραφήσει το βιβλίο του Τζούλιο Καΐμη για τον καραγκιόζη. Ο Σπαθάρης τον ανέφερε ως ξυλογλύπτη του Καΐμη.
Απ’ τα απομνημονεύματα του μπαμπά του το μόνο που θυμάμαι είναι το κουσούρι που του είχε μείνει απ’ το αφιόνι με το οποίο τον πότιζε η μάνα του για να μπορεί να δουλέψει με την ησυχία της.
Ατυχία όμως να πάει ο άνθρωπος απο πέσιμο.
Θυμάμαι ακόμη απέξω ατάκες από τον Καραγκιόζη του Σπαθάρη, οι γονείς μου είχαν διπλό δίσκο βινυλίου με ηχογραφημένες παραστάσεις του, που τον είχαμε λιώσει (εγώ και τα αδέρφια μου) στο παίξιμο μικροί. Αν βρω χρόνο (δύσκολο αυτή την περίοδο) παίζει να τον ψηφιοποιήσω και να τον ανεβάσω κάποια στιγμή…
Το in.gr είναι διαβόητο για τις αβλεψίες του, το έργο όντως είναι «Ο Μεγαλέξαντρος και το καταραμένο φίδι» (ενίοτε και «κατηραμένος όφις»), ο «Αλέκος με τα κυδώνια» αντίθετα είναι από τις πιο γνωστές ατάκες του Καραγκιόζη. Επίσης, αν δεν κάνω λάθος, ο Σπαθάρης δεν ακολουθούσε την Μπόστεια ορθογραφία – βλ. «ο δικτάτωρας» (;!) στο ίδιο άρθρο.
http://www.karagiozismuseum.gr/spatharides/eugenios_spatharis_greece.htm
Εγώ τον θυμάμαι μικρός σε διάφορες παραστάσεις, είχα την τύχη να τον ακούσω και «ιδιωτικά» σε ένα φιλικό σπίτι κάποια Χριστούγεννα πριν από αρκετά χρόνια. Head charge, το δίσκο που λες εμείς τον είχαμε σε μικρούς, σαρανταπεντάρηδες, κάθε δισκάκι και μία παράσταση.
Μαρία, στο μουσείο δεν ξέρω αν έχεις πάει, αξίζει τον κόπο, έχει μια μεγάλη συλλογή από φιγούρες από Ιάβα κλπ.
Ήταν πολύ σπουδαίος καλλιτέχνης. Αναρωτιέμαι αν είχαμε καταλάβει ποτέ το μέγεθός του.
Αυτό που με στεναχωρεί είναι η πιθανότητα να είναι κι ο τελευταίος της τέχνης του…
Μου φαίνεται πως ναι, είναι, στο βαθμό που μιλάμε για λαϊκή τέχνη. Αλλά τι ακριβώς σημαίνει λαϊκή τέχνη; έλα ντε…
Και ξέχασα να πω, καλώς ήρθες! Συν τοις άλλοις είμαστε συν-σαββοπουλικοί, όπως είδα…
Θυμάμαι κάτι που έλεγε ο Χατζιδάκις: Ότι οι κορυφές στην τέχνη, ανεξάρτητα από είδη ή προθέσεις, συναντιούνται. Και ο Σπαθάρης ήταν κορυφή, οπότε το λαϊκό και το έντεχνο δεν έχουν καμιά σημασία στην περίπτωσή του.
Βέβαια, πέρα από την τέχνη, το ερώτημα θα μπρορούσε να είναι: Τι σημαίνει λαός σήμερα;
Παρεπιπτόντως: Ο Σαββόπουλος είχε συνεργαστεί ξανά και ξανά με τον Σπαθάρη.
Εννοώ, μάλλον «παραδοσιακή» τέχνη, κατά κάποιο τρόπο. Θέλω να πω, όσο καλά ρεμπέτικα και να γράψει κάποιος σήμερα, δεν θα είναι «πραγματικά» ρεμπέτικα, γιατί το είδος συνδέεται με ένα συγκεκριμένο περιβάλλον και τρόπο δημιουργίας. Ο Σαββόπουλος ναι, το ’72 αν δεν κάνω λάθος (απ’όπου και το «Σαν τον Καραγκιόζη»), αλλά θυμάμαι και κάπου στο τέλος της δεκαετίας του ’90.
Ο Ζαγοράκης την έφαγε τη θέση του Ευγένιου στους «100 μεγαλύτερους Έλληνες» (Ευτυχώς το γλίτωσε κι αυτό !!!).